Ο Σεφέρης, Οθωμανός και αυτόβουλος μετανάστης

Τον κύριο Γενί Σαφάκ εκ Τουρκίας δεν τον γνωρίζω. Είδα όμως ότι ανάρτησε στον λογαριασμό του στο τουίττερ, ίσως με κάπως βαρύγδουπο τρόπο, την είδηση για την απονομή του Νόμπελ στον συμπατριώτη του Άζιζ Σανκάρ, για τη συμβολή του στην έρευνα του DNA. Ως εκεί, δεν μπορεί να ψέξει κανείς τη δίκαιη υπερηφάνειά του. Όμως με την ευκαιρία αυτή έκανε και μια μικρή αναδρομή στα Νόμπελ Λογοτεχνίας που συνδέονται με την Τουρκία ως κληρονόμο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Και εκεί τα πράγματα αρχίζουν να μπλέκονται. Έτσι, εκτός από την αναφορά στο Νόμπελ Λογοτεχνίας που δόθηκε το 2006 στον επίσης Τούρκο Κωνσταντινουπολίτη Ορχάν Παμούκ, συναριθμεί στις τιμητικές διακρίσεις για τις οποίες πρέπει να επιχαίρει η Τουρκία τρία ακόμα Νόμπελ Λογοτεχνίας: του Γιώργου Σεφέρη, του Ίβο Άντριτς και του Ελίας Κανέττι! Και πώς γίνεται αυτό; Με την κάπως περίεργη αιτιολογία ότι και οι τρεις τους βγήκαν από τα σπλάχνα του τότε (και γιατί όχι του μελλούμενου, κατά τις βλέψεις του κ. Νταβούτογλου) οθωμανικού κόσμου. Και οι τρεις τους, σύμφωνα με τα λόγια του κ. Σαφάκ, «αν και γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στα πρώην οθωμανικά εδάφη […] αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν σε άλλα μέρη μετά την πτώση της Αυτοκρατορίας».

Όντως ιδιόρρυθμος τρόπος να ανατρέπονται άρδην τα γεγονότα και να επεκτείνεται η Οθωμανική Αυτοκρατορία στα χρόνια του Κεμάλ! Μα και εξίσου ιδιόρρυθμος τρόπος να αλλάζουν οι έννοιες και να μεταμφιέζεται σε μετανάστευση το αναγκαστικό ξεσπίτωμα, ο διωγμός – αν και οι νεότεροι Ελλαδίτες «ιστορικοί» της ενοχικής αυτομαστίγωσης (και λάτρεις του οθωμανικού imperium) μάς έχουν συνηθίσει σε κάτι τέτοια. Όμως η συνέχεια του σχολίου του κ. Σαφάκ για τον Σεφέρη, στο τουίττερ του, είναι ακόμα πιο αποσβολωτική για όποιον ξέρει, έστω, τα βασικότερα για τη ζωή του ποιητή. Λέει λοιπόν:

«Ενώ συνέχιζε τις σπουδές του στο Παρίσι, η οικογένεια τού Σεφέρη αναγκάστηκε να μετοικήσει από τη Σμύρνη στην Αθήνα, μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1922»!

Τόσο απλά. Πέρα από το ότι η από ετών ανύπαρκτη Αυτοκρατορία εξακολουθεί εδώ να υφίσταται, καταρρέοντας μάλιστα εν έτει 1922, ο κ. Σαφάκ δεν μας λέει βέβαια τι ήταν εκείνο που ανάγκασε την οικογένεια του Σεφέρη να μετοικήσει. Τι τους ήρθε ξαφνικά; Δεν πήγαιναν καλά οι δουλειές του πατέρα Σεφεριάδη; Βαρέθηκαν να μένουν στη Σμύρνη και είπαν να εγκατασταθούν στην Αθήνα για να αλλάξουν αέρα και παραστάσεις; Όπως και να έχει, και επειδή οι παραλείψεις και οι επισημάνσεις έχουν πάντοτε τη σημασία τους, νομίζω ότι το σχόλιο αυτό μάς πηγαίνει ένα βήμα πιο πέρα, προς τη νιρβάνα τής από πολλούς ζητούμενης αμερικανοφερμένης πολιτικής ορθότητας. Αν ώς πριν μερικά χρόνια οι σφαγές της Σμύρνης ήταν αποτέλεσμα ωθήσεων στην προκυμαία, τώρα ακόμα κι αυτές έχουν εκλείψει: η ιστορική μνήμη έχει πάθει ολικό μπλακ-άουτ και απλώς απομένει να μαντέψουμε τι ήταν αυτό το περίεργο που έσπρωχνε τους Μικρασιάτες και τους Σμυρνιούς το ’22 να μαζεύουν ήρεμα τις οικοσκευές τους και να φεύγουν…

Αλέξης Ζήρας