Οι εξελίξεις που σημειώνονται στο Αφγανιστάν επηρεάζουν και την περιοχή και τη χώρα μας. Κυρίως επειδή μέσα σε αυτές τις αναταράξεις που προκαλούνται με την επάνοδο των Ταλιμπάν στην εξουσία, την ήττα της Δύσης, η Τουρκία επιδιώκει να έχει «χρήσιμο» ρόλο εκ μέρους των… υπολοίπων. Οι «υπόλοιποι», που είτε φεύγουν ηττημένοι, όπως οι ΗΠΑ, που βίωσαν ένα νέο Βιετνάμ, είτε δεν έχουν πολιτική, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, που τρέμει για νέες μεταναστευτικές ροές, αναζητούν προφανώς λύσεις. Είναι, ασφαλώς, νωρίς για να καταλήξει κανείς σε τελεσίδικα συμπεράσματα, όπως για παράδειγμα για τον ρόλο που θα έχει η κατοχική Τουρκία. Μπορεί, όμως, κανείς να αντιληφθεί τις κινήσεις και να τις αξιολογεί.
Άλλωστε, η Άγκυρα είχε προβεί σε ενέργειες από νωρίς, καθώς προφανώς πρόβλεψε τα όσα θα επακολουθούσαν. Υπενθυμίζεται συναφώς ότι η Τουρκία είχε δηλώσει το ενδιαφέρον της να αναλάβει τη φύλαξη του αεροδρομίου της Καμπούλ και ήταν ένα από τα θέματα, που συζητούσε με τους Αμερικανούς. Είναι, λοιπόν, σαφές πως η κατοχική δύναμη, αναζητεί ρόλο και μάλιστα σημαντικό στην εν εξελίξει ανακατανομή ισχύος στην περιοχή. Θέλει να καταστεί περιφερειακή δύναμη και στα πλαίσια αυτά, με την αφγανική κρίση, θα επιχειρήσει και πάλιν να εργαλειοποιήσει το μεταναστευτικό. Είναι το φόβητρο των Ευρωπαίων και το γνωρίζει αυτό το καθεστώς Ερντογάν και το αξιοποιεί πλήρως.
Είναι πρόδηλο πως εάν η Τουρκία λειτουργήσει ως χώρα υποδοχής των μεταναστών, ώστε να μην φθάνουν οι άνθρωποι αυτοί σε κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τούτο θα γίνει με το αζημίωτο. Όπως άλλωστε γινόταν μέχρι σήμερα. Αλλά δεν θα είναι μόνο αυτό το αντάλλαγμα. Η Άγκυρα θα εξαργυρώσει όσα προβλέπει η συμφωνία του 2016, που χρειάζεται επικαιροποίηση όπως λένε οι Τούρκοι αλλά και εταίροι μας, αναμένεται, όμως, ότι θα ζητήσει κι άλλα χρήματα. Παράλληλα, θα επαναφέρει κι άλλα ζητήματα στο τραπέζι. Είναι το θέμα της θετικής ατζέντας, της αναβάθμισης της τελωνειακής ένωσης όπως και η εγκατάλειψη της ιδέας για υιοθέτηση μέτρων κατά της κατοχικής δύναμης για τις ενέργειες της σε βάρος ενός κράτους-μέλους της Ε.Ε., της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτό το τελευταίο θα το εγκαταλείψουν από μόνοι τους οι εταίροι μας. Αυτό έδειξε και η μέχρι σήμερα συμπεριφορά τους.
Εάν, λοιπόν, η Τουρκία πετύχει και έχει ρόλο σε ένα νέο γεωπολιτικό παιχνίδι, οι χειρισμοί της Λευκωσίας θα δυσκολέψουν σημαντικά. Ακόμη και η Αθήνα, η οποία τρέμει ήδη για νέες μεταναστευτικές ροές, δεν θα σταθεί δίπλα στην Κύπρο. Και δεν θα είναι, βέβαια, η πρώτη φορά που θα το κάνει. Δεν μπορεί, όμως, να θεωρούμαστε εκ προοιμίου χαμένοι. Δεν αντιμετωπίζονται οι εξελίξεις μοιρολατρικά και δεν είναι μονόδρομος πολιτικές διαχείρισης της ήττας. Υπάρχουν, πάντα, περιθώρια αντίδρασης και πρωτοβουλιών. Και εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και εκτός. Εντός της Ε.Ε. προφανώς και δύσκολα θα πειστεί το Βερολίνο, το οποίο έσπευσε να διαμηνύσει διά της καγκελαρίου Μέρκελ, ότι θα πρέπει να διασφαλιστεί πως όσοι θα εγκαταλείψουν το Αφγανιστάν θα έχουν ασφαλή διαμονή σε γειτονικές χώρες. Έδωσε, δηλαδή, πρώτη πάσα στην Τουρκία. Στην Ένωση, όμως, υπάρχουν πάντα διπλωματικά εργαλεία, που μπορούν να αξιοποιηθούν, ακόμη και εάν κληθούμε να τα χρησιμοποιήσουμε μόνοι μας. Θέλει, όμως, αντοχές στις πιέσεις και στη μοναξιά… Το θέμα είναι να μην φθάσουμε μέχρι εκεί.
Υπάρχουν δυνατότητες και εκτός της Ε.Ε. Για παράδειγμα, το Ιράν και το Ισραήλ αναμένεται ότι θα επηρεασθούν αρνητικά από τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν και την επάνοδο των Ταλιμπάν. Υπάρχουν δυνατότητες συνεργασίας; Μπορούμε σε αυτή την ανακατανομή ισχύος, αν και είμαστε μικρή χώρα, να «συμμετάσχουμε» σε ένα μεγαλύτερο όχημα ως ενεργοί εταίροι με τη γεωπολιτική αξία που διαθέτουμε; Είναι σαφές πως οι εξελίξεις θα είναι ραγδαίες και καταλυτικές. Η Τουρκία όταν ακόμη ήταν στην Προεδρία των ΗΠΑ ο Τραμπ και είχε εξαγγείλει αποχώρηση από την περιοχή, είχε σπεύσει να καλύψει το κενό. Μπορεί να το κάνει και τώρα, αν και δεν είναι η μόνη που διεκδικεί το ρόλο αυτό.
Οι εξελίξεις επηρεάζουν πολλαπλώς την Κύπρο. Και επειδή οι κρίσεις είναι χαρακτηριστικό της περιοχής μας, θα πρέπει να διαμορφώσουμε στρατηγική βάθους. Η γεωπολιτική υπεραξία της χώρας μας είτε αξιοποιείται από τρίτους είτε επιδιώκεται να γίνει από άλλους. Εμείς σε αυτό το παιχνίδι πού είμαστε και τι κερδίζουμε;
costas.venizelos@phileleftheros.com