Οι εκλογές λέγεται πως είναι η πεμπτουσία της δημοκρατίας – ποιας ακριβώς όμως; 
Η λέξη προέρχεται από τα συνθετικά «δήμος» (το σύνολο όσων έχουν πολιτικά δικαιώματα) και «κράτος» (δύναμη, εξουσία). Λένε ακόμα πως η δημοκρατία (ποια;) δεν είναι τέλεια, αλλά είναι το καλύτερο που θα μπορούσαμε να έχουμε· είναι όμως έτσι; Ας δούμε τα βασικά: Δημοκρατία είναι το πολίτευμα κατά το οποίο κυβερνά ο λαός –η πλειοψηφία συγκεκριμένα– είτε άμεσα, όπως σε πολλές πόλεις κράτη στην αρχαία Ελλάδα, είτε έμμεσα με αιρετούς αντιπροσώπους, όπως στις περισσότερες χώρες σήμερα.
Να η πρώτη διαφορά λοιπόν: Δεν κυβερνούμε εμείς, ο δήμος, αλλά οι αντιπρόσωποι που επιλέγουμε – αυτούς θα εκλέξουμε σήμερα. Αυτό είναι το καλύτερο που θα μπορούσαμε να έχουμε; Να σηκώσουν το χέρι τους όσοι το πιστεύουν, παρακαλώ: Πώς; Δεν βλέπω πολλά χέρια (αν κάνω λάθος, διορθώστε με). Επομένως, αν αυτό δεν είναι το καλύτερο, γιατί να μην καθιερώσουμε την άμεση δημοκρατία, κατά την οποία αποφασίζει ο ίδιος ο πολίτης για κάθε θέμα που προκύπτει και όχι εκχωρώντας εν λευκώ αυτό του το δικαίωμα σε αντιπροσώπους;
Υπάρχουν κάποια αναγκαία προαπαιτούμενα: Συνεργασία και συμμετοχή, σεβασμός στους θεσμούς και την πλειοψηφία, ισότητα, σωστοί νόμοι και εφαρμογή τους, σωστή παιδεία (κριτική ικανότητα και πνευματική ελευθερία), όχι φανατισμός και ρατσισμός, όχι μονοπώλια, διαφθορά, γραφειοκρατία, φτώχεια… Χωρίς αυτές τις προϋποθέσεις, δημοκρατία δεν υπάρχει και η εξουσία αποβαίνει εις βάρος της κοινωνίας.
Αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα στον τόπο μας: Διαφθορά και πελατειακές σχέσεις των κυβερνώντων –των αντιπροσώπων μας δηλαδή– με οικονομικά και άλλα κέντρα ισχύος, ελεγχόμενη και ανελεύθερη παιδεία, πολλοί νόμοι για λίγους, εκπρόσωποι θεσμών που καταχρώνται τη θέση τους… Ως και το Σύνταγμα, αυτό το βρετανικό διχαστικό κατασκεύασμα, προάγει θεσμικά τον ρατσισμό και διαχωρισμό (π.χ. τα άρθρα για κατάταξη των πολιτών σε θρησκευτικές ομάδες που ονομάζει «Κοινότητες»), κύρια αιτία της πολιτικής ανορθογραφίας σήμερα, που επιδιώκεται να επισημοποιηθεί «διζωνικά».
Οι ενστάσεις όσων αντιτίθενται στην άμεση δημοκρατία, επικεντρώνονται στο ότι είναι δυσλειτουργική: Δεν μπορεί να ρωτάς τον κόσμο για το καθετί, δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε μεγάλη κλίμακα, είναι ανέφικτο επειδή δεν θα υπάρχει καθολικό ενδιαφέρον… Στην αρχαία Αθήνα είχαν βρει τον τρόπο: Όσοι δεν συμμετείχαν στα κοινά, οι «ιδιώτες» –σήμερα… idiots– έχαναν τα προνόμιά τους. Επομένως, το ζητούμενο είναι ένας πρακτικός τρόπος εφαρμογής της σε κρατικό επίπεδο.
Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι η άμεση δημοκρατία έχει εφαρμοστεί στη σύγχρονη Ελλάδα (σε τοπικό επίπεδο για κάπου 10 χρόνια), από έναν ένθερμο οπαδό της, τον Μανώλη Γλέζο (1922-2020), τον μεγάλο αυτόν αγωνιστή της ελευθερίας. Δεν νομίζω να υπάρχει άλλη περίπτωση σαν τη δική του: Παραιτήθηκε από τη Βουλή το 1986 για να γίνει κοινοτάρχης στη γενέτειρά του, την Απείρανθο της Νάξου, όπου έκανε πράξη την άμεση δημοκρατία: Όλες τις αποφάσεις τις παίρνει η συνέλευση του χωριού, που συνέρχεται μια φορά τουλάχιστον τον μήνα και αυτοδιευθύνεται (εκλέγει προεδρείο και ορίζει την ατζέντα). Τα κοινοτικά έργα υλοποιούνται από όλους τους χωριανούς σύμφωνα με τις αποφάσεις της συνέλευσης.
Παρά τις επιφυλάξεις και αντιδράσεις, το πείραμα πέτυχε. Μάλιστα, ο Γλέζος παραιτήθηκε από κοινοτάρχης στα μισά της θητείας του, ενώ πειθαρχούσε πάντοτε στις αποφάσεις της συνέλευσης ακόμα και όταν διαφωνούσε.
Σήμερα υπάρχουν πολλά σύγχρονα μέσα για να εφαρμοστεί μια τέτοια διακυβέρνηση. Μάλιστα, στην «Πασίφικα» (εκδ. Τρίτων 1996), βιβλίο επιστημονικής φαντασίας του Norman Spinrad, η υπόθεση του οποίου εκτυλίσσεται σε έναν αποικισμένο εύφορο πλανήτη, ο συγγραφέας αναφέρεται στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση: Την απόλυτη ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα άμεσης επέμβασης στα πολιτικά δρώμενα για κάθε πολίτη. Γιατί να μην μπορεί να εφαρμοστεί σήμερα, παρακάμπτοντας την αντίσταση των παλαιοκομματικών, αν και δεν θα αφήσουν εύκολα τα προνόμιά τους; (Και δεν θέλω κακοήθειες για το υφυπουργείο Καινοτομίας – Ψηφιακής Πολιτικής: Ποιος φοβάται τους χάκερς όταν η Πύλη Εμβολιασμού, π.χ., πέφτει από μόνη της, ως ένα ιδιότυπο Firewall και Antivirus; Άμα είναι πεσμένη, πώς θα τη χακάρουν;).
chrarv@phileleftheros.com