Του Χρήστου Ιακώβου, 06 Δεκεμβρίου 2020
Ο συλλογικός προβληματισμός για το μέλλον της ανθρώπινης κοινωνίας, χωρίς να αναζητεί ιδεολογικοπολιτικά μοντέλα είναι το ερώτημα που πραγματεύεται ο βετεράνος πολιτικός Δώρος Θεοδώρου στο βιβλίο του «Οι Δρόμοι» (Εκδόσεις Ηλία Επιφανίου).
Αν ο εικοστός αιώνας χαρακτηρίστηκε από την διάψευση των μεγάλων προσδοκιών που δημιούργησε ο κομμουνισμός με την επανάσταση του 1917, ο εικοστός πρώτος θα είναι η αναζήτηση ενός μοντέλου που θα οδηγεί σε έξοδο από τα αδιέξοδα του καπιταλισμού. Ως εκ τούτου, η διανόηση προσπαθεί να δώσει απαντήσεις για το τι μέλλει γενέσθαι της ανθρώπινης κοινωνίας στον αιώνα που διανύουμε.
Ο συγγραφέας αρχίζει την διαπραγμάτευσή του με το θέμα στη σχέση του καπιταλιστικού συστήματος με τον ιμπεριαλισμό. Θα συμφωνήσω ότι ο καπιταλισμός, ως οικονομικό σύστημα δημιούργησε μεγάλες δυνατότητες στην ανθρώπινη κοινωνία για την παραγωγή υλικών αγαθών. Στην εξέλιξή του όμως συσσώρευε πολλά προβλήματα ως προς τις κοινωνικές και κατ’ επέκταση τις πολιτικές σχέσεις. Μία εξέλιξη του συστήματος υπήρξε ο ιμπεριαλισμός με πολλές αρνητικές συνέπειες, όπως η αποικιοκρατία, η εκμετάλλευση των πόρων των υπόδουλων λαών, οι φυλετικές διακρίσεις και οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι.
Σήμερα ο καπιταλισμός, ως ο νικητής της αναμέτρησης με τον κομμουνισμό, διανύει περίοδο παγκοσμιοποίησης μεγιστοποιώντας τις δυνατότητές του αλλά ταυτοχρόνως οι εστίες αντίστασης έχουν γίνει πιο επιθετικές, αναγκάζοντας τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό σε κινήσεις απροσχημάτιστα αυταρχικές, όπως π.χ. η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003.
Η αντίδραση προς την παγκοσμιοποιημένη μορφή του ιμπεριαλισμού έχει αποκτήσει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που πολύ εύστοχα τα επισημαίνει ο συγγραφέας. Αυτά τα χαρακτηριστικά αφορούν τη διάσωση του περιβάλλοντος και του ανθρωπίνου είδους, τον τερματισμό των πολέμων και την επικράτηση του διεθνούς δικαίου και της ειρήνης, τη δίκαιη κατανομή του παγκόσμιου πλούτου και την καταπολέμηση του ρατσισμού.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο είναι αναγκαία η απαγκίστρωση των εθνών από τον ιμπεριαλισμό και το όραμα της παγκόσμιας κοινωνίας. Μέσα στο πλαίσιο αυτό οι αλλαγές που πιθανόν να βιώσει το καπιταλιστικό σύστημα θα είναι είτε ειρηνικές, δηλαδή αλλαγές μέσα από το ίδιο το σύστημα, είτε αλλαγή του ιδίου του συστήματος, δηλαδή με επαναστατικό τρόπο που μπορεί να οδηγήσει σε ασύντακτη κατάρρευση.
Στο σημείο αυτό, ο συγγραφές εισάγει την γεωπολιτική. Θεωρεί ότι περαιτέρω προσέγγιση και συμπόρευση Ε.Ε. και Ρωσίας, δηλαδή απαγκίστρωση της Ε.Ε. από τις ΗΠΑ θα ευνοούσε τη διαδικασία απαγκίστρωσης από τον παγκοσμιοποιημένο ιμπεριαλισμό. Επιπλέον, θεωρεί ότι στην Ασία η σταθεροποίηση της Κίνας και της Ινδίας αποτελεί αποτρεπτική εξέλιξη για επεμβάσεις του ιμπεριαλισμού στην περιοχή. Αντίθετα η Νότιος Αμερική συνεχίζει να βρίσκεται κάτω από αμερικανικό έλεγχο. Αυτή βεβαίως η γεωπολιτική «ποικιλία» δίνει δυνατότητες στο καπιταλιστικό σύστημα να ελίσσεται αφού δεν έχει να αντιμετωπίσει ενιαίο και συμπαγές μέτωπο.
Θα συμφωνήσω με την τελική διαπίστωση του Δώρου Θεοδώρου ότι η πορεία θα είναι μακρά και απρόβλεπτη. Οι κλιματικές αλλαγές ηχούν το καμπανάκι του συναγερμού για τον εικοστό πρώτο αιώνα και συνεπώς θα πρέπει να εστιάσουν οι αντιμπεριαλιστικές δυνάμεις στη διάσωση του πλανήτη. Αυτή είναι η πρώτη και μείζων προτεραιότητα. Ως εκ τούτου είναι αναγκαίος ο επαπροβληματισμός και η ανασύνταξη των δυνάμεων που οραματίζονται μία κοινωνία με επίκεντρο τον άνθρωπο και τη διάσωση του πλανήτη.