Καταλάβαμε κύριοι. Δεν θέλετε την επιστροφή στον συνεταιρισμό της Κυπριακής Δημοκρατίας. Κανένας σας. Ούτε εσείς. Ούτε εκείνοι. Τότε μην επιστρέψετε, κανείς δεν σας αναγκάζει να επιστρέψετε. Άλλωστε, από την αρχή κιόλας και οι δύο πλευρές δεν είχαν μπορέσει να χωνέψουν αυτή τη δημοκρατία. Σύμφωνα με την ελληνοκυπριακή ηγεσία, είχε φράξει τον δρόμο της ένωσης. Σύμφωνα με την τουρκική ηγεσία, η διχοτόμηση ήταν εκείνη που είχε ουσιαστικά εμποδιστεί. Η συμβίωση των δύο κοινοτήτων μαζί σε ένα ενιαίο κράτος δεν βόλευε τους Άγγλους. Φοβόντουσαν αν μια μέρα έβαζαν μυαλό οι δύο κοινότητες και επιχειρούσαν να κλείσουν τις βάσεις. Έπρεπε οπωσδήποτε να χωριστούν η μία από την άλλη. Πολύ ανήσυχη ήταν και η Αμερική. Δεν ήταν καθόλου προβλεπτός ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Μακάριος. Ερωτοτροπούσε με τους Σοβιετικούς. Και είχε σηκωθεί και έγινε μέλος του Κινήματος των Αδεσμεύτων μαζί με κομουνιστές ηγέτες και πήρε τη θέση του στον τρίτο κόσμο.
Οι κομουνιστές ενισχύονταν στο νησί. Αν έκλειναν τα μάτια, θα μπορούσε να γίνει μια δεύτερη Κούβα σε ένα μέρος όπως η Ανατολική Μεσόγειος. Κοντολογίς, κανέναν δεν βόλευε. Γι’ αυτό δεν ήταν καθόλου δύσκολο το γκρέμισμα του συνεταιρισμού. Όμως, η ουσιαστική τραγωδία άρχισε να έρχεται μετά το γκρέμισμα του συνεταιρισμού. Πρώτα το 1963, ύστερα το 1974. Χιλιάδες νεκροί, αγνοούμενοι, βιασμοί, λεηλασίες και προσφυγιά! Η ένωση ήταν αυτή που ενταφιάστηκε, η δε διχοτόμηση αυτή που έμεινε όρθια.
Καταλαβαίνω. Κανείς σας δεν θέλει την επιστροφή και ακόμα μια δοκιμή. Γιατί; Μήπως όλοι γίνατε οπαδοί του στάτους κβο; Οι διαμένοντες στον βορρά δεν θέλουν, παρ’ όλα τα προβλήματα και τα βάσανα, και οι διαμένοντες στον νότο δεν θέλουν να μοιραστούν τις εξουσίες που κατέχουν μόνοι τους εδώ και 58 χρόνια. Δηλώσατε γιατί δεν θέλετε, όμως κανείς σας δεν μπόρεσε να είναι πειστικός. Μάλιστα, μου φάνηκε και γελοίο. Τι είναι, λέει; Η πρόταση για επιστροφή στο 1960 είναι ό,τι και η θέση του Ερσίν Τατάρ για δύο κράτη, λέει! Το ίδιο είναι δηλαδή. Επιπλέον, αίρει τις μέχρι σήμερα συμφωνίες-πλαίσιο του ΟΗΕ και δίδει την ευκαιρία στον Τατάρ για να τις απορρίψει, λέει. Μην σας ματιάσω! Είμαι θαυμαστής των προβλέψεών σας! Μήπως μπορεί κανείς να μην θαυμάζει αυτές τις ανοησίες που σκαρφιστήκατε για να μην ζήσετε μαζί σε ένα κράτος και να μείνετε διαιρεμένοι;
Η ελληνοκυπριακή πλευρά μετάνιωσε που έκανε αυτή την πρόταση. Η τουρκική πλευρά ποτέ δεν τη δέχτηκε ούτως ή άλλως. Εκείνοι που φοβούνται ότι θα χάσουν τη διζωνικότητα δεν την προσέγγισαν καν. Μην ανησυχείτε και μην πανικοβάλλεστε αμέσως. Αφού κανείς σας δεν θέλει, τότε δεν θα υπάρξει επιστροφή. Καλά, τι θα υπάρξει, μας το λέτε αυτό; Η τουρκική πλευρά δεν θα κάνει καθόλου βήμα πίσω από την ιδέα των δύο κρατών. Δεν θα το κάνει και μετά τον Ταγίπ Ερντογάν. Διότι εκείνοι που ετοιμάζονται να έρθουν μετά από αυτόν είναι πιο φανατικοί εθνικιστές. Φαίνεται ότι έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία μετατροπής σε επαρχία στον βορρά. Με τις νέες υπηκοότητες που παραχωρούνται καθημερινά, ο πληθυσμός άλλαξε άλλο τόσο εναντίον μας. Τι θα ακολουθήσει τη μετατροπή σε επαρχία; Πρώτα δημοψήφισμα. Και μετά δύο κράτη! Ύστερα; Προσάρτηση! Εκείνοι που αντιτίθενται στην επιστροφή στον συνεταιρισμό του 1960 στον νότο θα μετανιώσουν πολύ, πάρα πολύ. Όμως, θα έχει πετάξει το πουλί. Θα μετανιώσουν πολύ και οι διαμένοντες στον βορρά. Και τότε ουσιαστικά δεν θα υπάρξει ξανά επιστροφή. Μετά τον Ταλάτ δεν θα καθίσει ξανά σε εκείνο το Προεδρικό κάποιος με προοδευτικές απόψεις και μυαλωμένος.
Ας πούμε ότι δεν ανακηρύχθηκαν τα δύο κράτη. Και ούτε προσάρτηση υπήρξε. Καλά, τι θα γίνει; Το στάτους κβο που συνεχίζεται εδώ και 47 χρόνια θα εδραιωθεί πιο πολύ κατά τρόπο που δεν θα μπορεί να σπάσει. Ουδέποτε θα υπάρξει ομοσπονδία υπό τους όρους που επιβάλλει η Τουρκία. Οι Κύπριοι πάλι θα υποφέρουν την τιμωρία για το άμυαλό κεφάλι τους. Και μην ξεχνάτε. Οι άνεμοι του πολέμου θα είναι πάντα στο σβέρκο μας σε αυτή τη διαδικασία. Μόλις αρχίσει να βγαίνει αέριο από τη θάλασσα…