18 Σεπτεμβρίου 2021,
Τώρα που ακυρώθηκε η δίωξη του καθηγητή Γιώργου Γαβριήλ και κάπως καταλάγιασαν τα πνεύματα, να πούμε και μερικά άλλα για να εξηγούμαστε καλύτερα. Προχτές, αλλά και πριν ένα χρόνο όταν ξέσπασε η φασαρία, προσωπικά υπερασπίστηκα το δικαίωμά του να εκφράζεται. Χωρίς να έχει αυτό καμία σχέση με το περιεχόμενο της τέχνης του. Πολλοί, και φίλοι αναγνώστες, έχοντας πια την ευκολία να εκφράζονται στα κοινωνικά δίκτυα, με επέκριναν έντονα, ιδίως σχολιάζοντας το γεγονός ότι τα έργα του Γαβριήλ θίγουν τη θρησκεία μας, τον Χριστό, αλλά και προσωπικότητες όπως ο Γρίβας, ο Αρχιεπίσκοπος κ.ά. Όμως, το ζητούμενο σε μια κοινωνία είναι να αποδέχεται την ελευθερία της έκφρασης και της τέχνης, ανεξάρτητα από το περιεχόμενο της και τον εκφραστή της.
Η δίωξη του καθηγητή δεν θα του άλλαζε ιδέες, θα κάλυπτε μόνο την «ανάγκη» ορισμένων για τιμωρία του. Κι αυτό δεν διαφέρει από τους τρομοκράτες μουσουλμάνους που δολοφόνησαν δημοσιογράφους του Charlie Hebdo επειδή δημοσίευσαν σκίτσα που σατίριζαν τον Μωάμεθ. Εμείς δεν είμαστε φανατικοί τρομοκράτες για να τιμωρούμε κάποιον για τις απόψεις ή για την τέχνη του. Διαφωνούμε, απαξιώνουμε, αδιαφορούμε, αλλά δεν μπορούμε να τιμωρούμε. Ή και να δολοφονούμε όπως τους τζιχαντιστές.
Αυτό δεν το λέω μόνο για όσους ζήτησαν την τιμωρία του Γαβριήλ, αλλά και για όσους στην άλλη πλευρά ζητούν το κεφάλι του Προδρόμου, όχι γιατί περιόρισε την ελευθερία έκφρασης αλλά μόνο για πολιτικούς ιδεολογικούς λόγους. Η επιλεκτική υπεράσπιση της ελευθερίας έκφρασης είναι χειρότερη από την ορατή δικτατόρευση και τη στράτευση των ιδεών, που μετατρέπονται σε ιδεοληψίες. Και, για να πω την αλήθεια, σιχαίνομαι αυτή την υποκρισία τους, διότι υποκρισία είναι.
Πρόκειται για μια κουστωδία, ίδιοι πάντα, που επιλεκτικά ξεσήκωσαν αυτό το ζήτημα (τους έδωσε βέβαια αφορμή το υπ. Παιδείας) και βγαίνουν να υπερασπιστούν αυτόν ειδικά τον «διωκόμενο» στο όνομα της ελευθερίας της έκφρασης όταν για πολλές άλλες ανάλογες περιπτώσεις είτε δεν είπαν ούτε λέξη, είτε συμμετείχαν σε ανθρωποφαγίες. Για μια ακόμα φορά, την ελευθερία έκφρασης και την τέχνη τη μολύνουν με τις πολιτικές τους ιδεοληψίες. Αυτή είναι, όμως, και η διαφορά μας. Άμα υπερασπίζεσαι την ελευθερία της έκφρασης ή τις ελεύθερες ιδέες ενός καλλιτέχνη, δεν σε αφορά ποιος είναι, σε ποιον ιδεολογικό ή πολιτικό χώρο ανήκει, ούτε αν οι ιδέες του συγκρούονται με τις δικές σου. Κι αυτά δεν είναι θεωρίες. Υπάρχουν γεγονότα τα οποία είναι θλιβερά για τον πολιτικό πολιτισμό μας.
Υπενθύμισαν πολλοί αυτές τις μέρες την υπόθεση της δασκάλας Ελένης Σιούφτα. Το 2018 προσκλήθηκε στην εκκλησία της Αθηένου κι έκανε ομιλία για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου. Δεν έχει σημασία επί του προκειμένου τι είπε, πάντως η ομιλία της ξεσκέπασε πολλούς από όσους σήμερα παραδίδουν μαθήματα ελευθερίας. Επίσημα το ΑΚΕΛ, με επιστολή του Γενικού Γραμματέα του κόμματος ζητούσε από τον υπουργό Παιδείας να λάβει μέτρα εναντίον της, η Χαραυγή βγήκε με πρωτοσέλιδο τίτλο: «Εκκολάπτουν στα σχολεία το αυγό του φιδιού», και η διευθύντρια του γραφείου του ΓΓ καλούσε σε λιντσάρισμα, γράφοντας μεταξύ άλλων: «Κάποιος πρέπει να έρθει να σας βγάλει έξω από την τάξη και να μην σας επιτρέψει ξανά την είσοδο».
Δεν είπε κανένας από αυτούς ότι η δασκάλα έχει δικαίωμα να εκφράσει τις ιδέες και τις απόψεις της διά του λόγου, όπως την έχει ο Γαβριήλ διά της ζωγραφικής του. Έπρεπε να της πάρουν το κεφάλι, να τη διώξουν από τα σχολεία, να την στείλουν και στις Κεντρικές να συμμορφωθεί…
Παρόμοια θλιβερή κατάσταση αντιμετωπίσαμε κι εμείς στον «Φιλελεύθερο», όταν κάποιοι (ναι, της ίδιας συνομοταξίας είναι, υποκριτές και με επιλεκτικές ευαισθησίες) κατάγγειλαν το 2016 τον σκιτσογράφο μας, τον Πιν, στην Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας για δύο γελοιογραφίες του. Και η Επιτροπή, που τότε ελεγχόταν από εκφραστές των ίδιων ιδεοληψιών, εξέδωσε καταδικαστική απόφαση. Ευτυχώς άλλαξε η Επιτροπή κι άρχισε να λειτουργεί χωρίς πολιτικές παρωπίδες. Αλλά, η καταδίκη του Πιν για τα έργα του παραμένει στα αρχεία της σαν η πιο μαύρη σελίδα πολιτικοποίησης της δεοντολογίας και της ελευθερίας του λόγου. Κι επειδή, ξαναλέω, σιχαίνομαι τους υποκριτές, κι επειδή αυτό το γεγονός –η αντιμετώπιση της σάτιρας του Πιν και η διαφορετική αντιμετώπιση των έργων του Γαβριήλ- αποκαλύπτει την υποκρισία τους, αύριο θα αναδημοσιεύσω τι έγραψα τότε. Κι ας θυμηθούν ποιος από όλους αυτούς τους ξιμαρισμένους (με την πολιτική έννοια του όρου) υπερασπίστηκε την ελευθερία της τέχνης του Πιν.