Μην αμελήσετε.
Πάρτε μαζί σας νερό.
Το μέλλον μας θα έχει πολλή ξηρασία.
Μιχάλης Κατσαρός
Ο κόσμος πλανητικά έχει εισέλθει σε μια νέα εποχή, την εποχή της δυστοπικής κοινωνίας. Ζούμε σε έναν νέο δυστοπικό κόσμο. Μας είχαν προειδοποιήσει για τον ερχομό του επιστήμονες, φιλόσοφοι και συγγραφείς. Μόνο που εμείς «χωρίς περίσκεψιν» κτίσαμε τριγύρω μας μεγάλα και ψηλά τείχη, που θα έλεγε και ο Καβάφης. Ο Άλντους Χάξλεϊ, ο γνωστός Άγγλος συγγραφέας σε μια προφητική ενατένιση μάς προειδοποιούσε ήδη από το 1932, ακολούθησαν ο Τζορτζ Όργουελ, οι καλλιτέχνες, οι επιστήμονες που μιλούσαν για την καταστροφική κλιματική αλλαγή. Αναμφίβολα ζούμε το τέλος μιας εποχής και την αρχή μιας άλλης. Οι πανδημίες, οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες είναι πια μόνιμα φαινόμενα με τα οποία καλείται να ζήσει ο πλανήτης. Σε αυτά προστίθεται και η τεχνολογική πια αστυνόμευση, όπου ο άνθρωπος δύσκολα θα έχει ιδιωτική ζωή. Η κοινωνική απομόνωση, η αίσθηση του φόβου για το αόρατο που μας απειλεί είναι φαινόμενα που θα μας συνοδεύουν στο εξής, όσο η ανθρωπότητα θα συνεχίζει τον δρόμο του ολέθρου που έχει επιλέξει. Η δυστοπία για την οποία μέχρι πρόσφατα διαβάζαμε στα βιβλία ή βλέπαμε στις ταινίες είναι πια μέρος της καθημερινότητάς μας.
Είναι καθαρό ότι τα προβλήματα της δυστοπικής κοινωνία χρειάζονται τη διεθνή συνεργασία για να αντιμετωπισθούν. Ούτε η πανδημία ούτε η κλιματική αλλαγή αντιμετωπίζονται χωρίς τη διεθνή συνεργασία. Κανένας δεν θα είναι ασφαλής σε προσωπικό, κοινοτικό ή εθνικό επίπεδο αν δεν είναι ασφαλής ο πλανήτης. Η αλληλεξάρτηση είναι όσο ποτέ άλλοτε η νέα μας πραγματικότητα. Τόσο σε τοπικό επίπεδο όσο και σε εθνικό και πλανητικό. Δεν αρκεί να κάνει κάποιος σωστά τη δουλειά του καθαρίζοντας την αυλή και τον κήπο του για να αντιμετωπίσει προληπτικά την πυρκαγιά αν δεν το κάνει και ο γείτονάς του, αν δεν το κάνει όλο το χωριό. Δεν αρκούν τα μέτρα κατά του κορωνοϊού σε εθνικό επίπεδο αν ο ιός δεν αντιμετωπιστεί συντονισμένα σε πλανητικό επίπεδο. Χρειάζεται ένας μακροχρόνιος σχεδιασμός βιώσιμης ανάπτυξης τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό και πλανητικό επίπεδο.
Τα περισσότερα που συμβαίνουν στη νέα πραγματικότητα της δυστοπικής κοινωνίας έχουν ανθρωπογενείς αιτίες. Επομένως είναι σε αυτό το επίπεδο που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Και τα περισσότερα προκύπτουν από την απληστία του εύκολου κέρδους ενός παγκοσμιοποιημένου άγριου νεοφιλελεύθερου συστήματος. Οι προκλήσεις είναι επομένως υπερεθνικές και πλανητικών διαστάσεων και μόνο ως τέτοιες μπορούν να αντιμετωπιστούν. Είναι η πορεία ενός κόσμου που θυσιάζει στον βωμό του κέρδους την ισορροπία του παγκόσμιου οικοσυστήματος. Γι΄ αυτό και η διακρατική συνεργασία και αλληλεγγύη είναι ο μόνος δρόμος που μένει στην ανθρωπότητα για να σωθεί ο πλανήτης.
Φυσικά αυτό δεν σημαίνει πως υποτιμάται ο ρόλος του εθνικού κράτους. Η ενίσχυσή του είναι όσο ποτέ άλλοτε αναγκαία. Μόνο έτσι θα αντιμετωπιστούν οι δυνάμεις της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης των πολυεθνικών και των τραπεζών. Το εθνικό κράτος έχει από τη μια ευθύνη να προστατεύσει τους πολίτες του σε τοπικό επίπεδο και από την άλλη να αναπτύξει δράσεις σε διακρατική συνεργασία για τη σωτηρία του πλανήτη.
Όσον αφορά στην Ελλάδα και την Κύπρο έχουν πληγεί, αν όχι ανεπανόρθωτα, τουλάχιστον πολύ σοβαρά από τα δυστοπικά αυτά φαινόμενα. Το βλέπουμε με την πανδημία και τις πυρκαγιές που σαρώνουν κυριολεκτικά τον ελληνικό χώρο. Οι σχεδιασμοί αντιμετώπισής τους αποδείχτηκαν από ανεπαρκείς έως και χαοτικοί. Οι κρατικές δομές είναι παρωχημένες, απαρχαιωμένες, αναξιοκρατικές και δυσκίνητες, το πελατειακο-κομματικό κράτος εξουθενώνει την κοινωνία, η διαφθορά και η διαπλοκή σκοτώνουν κάθε προσπάθεια προόδου και ανόρθωσης. Αντίθετα στηρίζονται επενδυτικές-αγιογδυτικές ευκαιρίες, το τσιμέντωμα, ο παρασιτισμός και ανθεί το ρουσφέτι. Ρουσφετοπολιτείες έχουν καταντήσει Ελλάδα και Κύπρος.
Η δυστοπία είναι βέβαια παγκόσμιο φαινόμενο. Και η πανδημία και οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες, η κλιματική αλλαγή γενικότερα είναι φαινόμενα πλανητικών διαστάσεων. Δεν είναι όμως άλλοθι ούτε για την Ελλάδα ούτε για την Κύπρο. Η κάθε χώρα στοχεύει σε μια καλύτερη διαχείριση αυτών των φαινομένων, των κρίσεων που προκαλούν, για να προστατεύσει τους πολίτες της, να προστατεύσει την ίδια την ύπαρξή της. Και δεν μπορεί να γίνει αυτό χωρίς ένα σοβαρό κράτος. Το «This is Cyprus» ή το «αυτή είναι η Ελλάδα» αποτελούν πατέντες που εξευτελίζουν τις δυο χώρες διεθνώς. Μας λείπει και στην Ελλάδα και την Κύπρο το σοβαρό κράτος. Κράτος σοβαρό που το έχουμε ακόμη περισσότερο ανάγκη γιατί αντιμετωπίζουμε επιπλέον και τον επικίνδυνο νεοοθωμανικό επεκτατισμό της Άγκυρας.
Χρειαζόμαστε ανατροπές! Και δυναμική πολιτική ανόρθωσης. Ελλάδα και Κύπρος πρέπει να γίνουν σοβαρά κράτη αν θέλουν να έχουν και σοβαρή παρουσία στη διεθνή σκηνή και να ακούεται η φωνή τους. Και να ισχυροποιήσουν το σπίτι τους για να μπορεί να αντέχει στους ανέμους και τις καταιγίδες του νέου δυστοπικού κόσμου στον οποίο έχουμε ήδη εισέλθει. Κανένας δεν θα μας σώσει αν εμείς δεν θέλουμε να σώσουμε τον εαυτό μας.
Και βέβαια δεν είναι μόνο θέμα κράτους αλλά και πολιτισμού. Έχουμε ανάγκη από ένα νέο πολιτιστικό παράδειγμα από αυτό του καταναλωτισμού για ένα μέρος του πλανήτη και της φτωχοποίησης για το υπόλοιπο, έναν διαφορετικό αξιακό κώδικα. Οι διανοούμενοι, οι καλλιτέχνες, οι συγγραφείς έχουν την ευθύνη να αναδείξουν ένα διαφορετικό πολιτιστικό παράδειγμα που να διασώζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, παράδειγμα όχι ατομοκεντρικό αλλά κοινωνιοκεντρικό. Το μέλλον προβλέπεται με πολλή ξηρασία.
Πανεπιστημιακός, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019. Τώρα κυκλοφορεί και το νέο του μυθιστόρημα, ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ ΑΝΤΩΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ/ΣΤΟ ΥΦΑΝΤΟ ΤΟΥ ΄21, από τον ίδιο εκδοτικό οίκο.
stephanos.constantinides@gmail.com