08 Αυγούστου 2021
Με το που έφυγε ο Ιούλης κι ήρθε ο Αύγουστος, κι άλλες θλιβερές εικόνες εμφανίστηκαν στην οθόνη της μνήμης. Ωσάν να μην έφταναν εκείνες του προηγούμενου μήνα. Το αρχείο άνοιξε πάλι μπροστά μας με την ευκρίνεια του φακού να ποικίλλει ανάλογα με την αμεσότητα της πρώτης καταγραφής. Αλλιώς τις έζησαν οι επιβιώσαντες αυτόπτες μάρτυρες, αλλιώς τις καταγράψαμε οι ακροατές τραγικών αφηγήσεων, αλλιώς τις διαβάσαμε οι νεότεροι με την κάποια χρονική απόσταση.
Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936 στην Ελλάδα δεν ήταν άσχετη με όσα δραματικά συνέβαιναν εκείνη τη δεκαετία στον ευρωπαϊκό χώρο, λίγο πριν φτάσουμε στη συνολική ναζιστική επίθεση και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι επιπτώσεις της δικτατορίας σημάδεψαν τις πολιτικές εξελίξεις ακόμα και μετά την ηρωϊκή αντίσταση στην κατοχή και την απελευθέρωση. Ο φασισμός είχε κάνει τα πρώτα του βήματα και στο λίκνο της Δημοκρατίας. Πού να ξέραμε πως θα κατάφερνε να κάνει και πολλά επόμενα…
Η 6η και η 9η Αυγούστου θυμίζουν τη ρίψη το 1945 ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Η καταστροφή στις δυο αυτές πόλεις της Ιαπωνίας ήταν φοβερή, ο αριθμός των τότε και των μετέπειτα, για δεκαετίες, θυμάτων τεράστιος. Δεκάδες χιλιάδες οι νεκροί, οι πλείστοι άμαχοι… Ο πόλεμος έληξε αλλά δεν λες πως εκείνος ο βομβαρδισμός «ήταν για καλό σκοπό». Ποιος μπορούσε να θριαμβολογήσει; Από τότε, έμεινε στη Χιροσίμα ο θόλος ενός κτηρίου, κηρυγμένο Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς (λείπει η λέξη «ολέθρου») της Ουνέσκο και η διαρκής απειλή μιας επόμενης πυρηνικής επίθεσης –κι ας λένε οι χώρες με την απαραίτητη τεχνολογία πως είναι για ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας που επενδύουν δικά τους και δανεικά…
Οι βόμβες ναπάλμ με τις οποίες η Τουρκία βομβάρδισε την Τηλλυρία στις 8 κι 9 Αυγούστου του 1964 σκότωσαν αμάχους και στρατιώτες και σημάδεψαν τη ζωή πολλών άλλων στα χωριά της περιοχής. Γι’ αυτό και ξαναπερνάνε σήμερα από τον Πύργο προς Κόκκινα πανηγυρίζοντες εκδρομείς από τα κατεχόμενα. Το όνομα των βομβών μπήκε για πρώτη φορά και στο δικό μας λεξιλόγιο. Αργότερα καταλάβαμε πως δεν είμαστε ούτε οι πρώτοι ούτε οι τελευταίοι παθόντες. Προηγήθηκε η χρήση τους στον ελληνικό εμφύλιο και στον πόλεμο της Κορέας ενώ «δοξάστηκαν» δολοφονικά στον (πιο) βρόμικο πόλεμο του Βιετνάμ και αλλού… Πάντως την τρίτη μέρα, κοντά στις 7 το απόγευμα, ο ήχος αεροπλάνων σε χαμηλή πτήση πάνω από τη Λευκωσία έφερε αισιοδοξία την ώρα που το ραδιόφωνο, σε «ζωντανή» μετάδοση, μας εμψύχωνε ανακοινώνοντας πως «τα αεροπλάνα που υπερίπτανται τώρα της Λευκωσίας ανήκουν εις την ένδοξον ελληνικήν βασιλικήν αεροπορία». ΄Ηταν η πρώτη φορά που μετρήσαμε την απόσταση και μάς βγήκε μεγάλη –πόσο μακράν, άραγε, κείται η Κύπρος;
To ερώτημα απαντήθηκε με μεγαλύτερη σαφήνεια δέκα χρόνια αργότερα, παραμονή της Παναγίας. Το διάγγελμα του μετακληθέντος μετά την πτώση της δικτατορίας Πρωθυπουργού Καραμανλή διέλυσε τις όποιες ελπίδες με επίκληση αδυναμίας της γεωγραφίας: «H Kύπρος κείται μακράν». Και ακολούθησε το ερώτημα: «Θα αντιτάξωμεν δολιότητα έναντι της δολιότητος;». Είχε προηγηθεί το φασιστικό πραξικόπημα της χούντας και των εκεί κι εδώ ανδρεικέλων της, είχαν εγκαταλειφθεί θέσεις άμυνας ανοίγοντας τις πόρτες στον Αττίλα -«μην ανησυχείτε, είναι φίλιες δυνάμεις»- και ό,τι άλλο ακολούθησε ακόμα και μετά την εφαρμογή της «εκεχειρίας»… Κι αφού έμεινε ανεξέλεγκτη η κατοχική δολιότητα, μέσα στις βδομάδες που ακολούθησαν μέχρι τη δεύτερη εισβολή, χάθηκαν ο Καραβάς, η Λάπηθος, η Κυθρέα, η Μεσαορία, η Μόρφου, η Καρπασία, η Αμμόχωστος… Πώς να μη θλίβεσαι και να μην οργίζεσαι κάθε Αύγουστο και κάθε μήνα των 47 χρόνων, όπως επανέρχονται τα φύλλα του ημερολογίου, χάρτινου ή ηλεκτρονικού;
O πόλεμος και η βία είναι γύρω μας. 4 του Αυγούστου πέρυσι, είχαμε την τραγωδία στη Βηρυτό με 215 πρώτους νεκρούς και χιλιάδες τραυματίες και ακόμα άγνωστους (κι ατιμώρητους) τους ενόχους. Το προσφυγικό-μεταναστευτικό κύμα παλεύει μέσα στα κύματα κάθε μέρα, κάθε μήνα, κάθε χρόνο. Άνθρωποι κάθε ηλικίας, θύματα της βίας και του πολέμου, «χωρίς πατρίδα, χωρίς σημαία», συνεχίζουν να γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης, όταν ενθαρρύνονται να γίνουν «Ευρωπαίοι», όταν τολμούν το ακριβοπληρωμένο κι αβέβαιου προορισμού ταξίδι αλλά κι εκεί που φτάνουν, όταν και όσοι φτάσουν, είτε όταν γίνουν δεκτοί είτε είναι ανεχτοί είτε όταν συχνά δεν είναι καλοδεχούμενοι…
Τούτος ο Αύγουστος δεν έφερε μόνο τις ακραίες θερμοκρασίες του σε μια κλιμακούμενη κλιματική κρίση για την οποία «τι να κάνουμε;» αλλά έφερε μαζί και φωτιές στη Μεσόγειο –Ιταλία, Αλβανία, Ελλάδα, Τουρκία, Κύπρο, Λίβανο- νέες ημερομηνίες για τις θλιβερές μέρες του Αυγούστου. Στο μεταξύ «αθόρυβα» συντελείται στην Αμμόχωστο μια ακόμα πράξη της κατοχής…
Μπορεί να βοηθά που ο Αύγουστος είναι μήνας εποχικής «παναπεργίας» -διακοπών για τους περισσότερους, τουλάχιστον όσους έχουν την τύχη να έχουν δουλειά. Ας μην αισθανόμαστε ένοχα γι’ αυτή την, όπου και όπως επιτρέπεται σε καιρούς κορωνοϊού, φυγή. Άλλωστε μια και θα ‘χουμε ξεκουραστεί, δεν θα έχουμε δικαιολογία να μην παλέψουμε για όσα χρειάζεται. Και είναι πολλά, κάθε μέρα, με ή χωρίς ημερομηνία αρχείου…
Δεν χρειαζόταν το ημερολόγιο να μας θυμίσει τις μέρες αλλά οι συνειρμοί πάντα λειτουργούν. Το μήνυμα μεταφέρεται σαν σκυτάλη μέσα στην πορεία του χρόνου κι είναι επιλογή μας, όχι πάντα ελεύθερη, πόσο υπεύθυνα και συνειδητά κρατάμε αυτή τη σκυτάλη… Όχι από δογματισμό ή συνήθεια αλλά ως εργαλείο για τη συνέχεια και την προοπτική…
ΥΓ.: Ο τίτλος μπορεί, υποσυνείδητα, να προέκυψε διαφοροποιημένος από μια ενδιαφέρουσα ταινία του ΄91, πολύ διαφορετική και στο περιεχόμενό της: «Ήσυχες μέρες του Αυγούστου». Το σενάριο και η σκηνοθεσία ήταν του Παντελή Βούλγαρη, η μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, η παραγωγή του Ντίνου Κατσουρίδη. Αν την εντοπίσετε, δείτε την…
ktsimillis@cytanet.com.cy