Για να πω την αλήθεια, δεν το ήξερα και το έμαθα από το άρθρο του αγαπητού μου φίλου Διονύση στον «Πολίτη». Όπως γράφει, μετά τα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 1963, τον Απρίλιο του 1964, ο Μακάριος κατάργησε μονομερώς, λέει, τις συμφωνίες του 1959. Μετέτρεψε την Κυπριακή Δημοκρατία σε ελληνοκυπριακό κράτος, λέει.
Και ο αντιπρόεδρος δρ Φαζίλ Κιουτσιούκ υπέβαλε επίσημη αίτηση, λέει, στον Μακάριο, στις 3 Ιουνίου 1964. Απαίτησε, λέει, την επιστροφή των Τουρκοκυπρίων στην κυβέρνηση. Κατόπιν τούτου, ο Μακάριος απάντησε ως εξής στον δρα Κιουτσιούκ: «Δεν είστε αντιπρόεδρος της Δημοκρατίας πλέον και η ζωή και η ύπαρξη της κυβέρνησης δεν εξαρτάται από τη δική σας θέληση». Αυτή η είδηση δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Χαραυγή» στις 4 Ιουνίου 1964 και η ανωτέρω πρόταση λήφθηκε από αυτή την είδηση, λέει. Δηλαδή υπάρχει και πηγή. Είμαι βέβαιος ότι, όπως εγώ, πολλοί Τουρκοκύπριοι δεν το γνωρίζουν αυτό. Δεν το ακούσαμε και από τον δρα Κιουτσιούκ. Δεν ξέρω αν το έχει ακούσει κάποιος. Εγώ τουλάχιστον δεν το άκουσα. Δηλαδή ο δρ Κιουτσιούκ δεν βγήκε να πει «απαίτησα από τον Μακάριο να επιστρέψουμε στην κυβέρνηση, όμως εκείνος το αρνήθηκε». Επιπλέον, ο Μακάριος δεν είχε δικαίωμα να το αρνηθεί. Κανείς δεν μπορούσε να ακυρώσει μονομερώς τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου όταν του έκανε κέφι. Εμείς ξέρουμε το ζήτημα πολύ διαφορετικά από αυτά που έγραψε ο Διονύσης. Στις 9 Μαρτίου 1964, ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Ισμέτ Ινονού έστειλε μιαν επιστολή στον δρα Κιουτσιούκ. Του ζήτησε να επιστρέψουν στα καθήκοντά τους στην Κυπριακή Δημοκρατία τόσο ο ίδιος όσο και οι υπουργοί καθώς και οι Τουρκοκύπριοι βουλευτές. Η απάντηση του δρος Κιουτσιούκ στον Ινονού ήταν η εξής:
«Αν επιστρέψουμε στην κυβέρνηση δεν θα είναι δυνατόν να προχωρήσουμε την εθνική υπόθεση. Δεν μπορούμε να ζούμε μαζί με τους Ελληνοκύπριους. Αν επιμένετε, θα παραιτηθούμε όλοι από τα καθήκοντά μας και θα μεταναστεύσουμε στην Ανατολία. Αν υπάρχουν κάποιοι που θέλουν να ζουν μαζί με τους Ελληνοκύπριους, βάλτε εκείνους σε αυτά τα καθήκοντα».
Η απαίτηση του δρος Κιουτσιούκ από τον Μακάριο, στις 4 Ιουνίου 1964, δεν ήταν η επιστροφή στην κυβέρνηση και άλλα παρόμοια, όπως έγραψε ο Διονύσης. Τι ζήτησε ο δρ Κιουτσιούκ από τον Μακάριο; Να διεξαχθεί στη νεκρή ζώνη μια συνάντηση στην οποία θα συμμετείχαν όλοι οι υπουργοί. Ο Μακάριος του απάντησε ως εξής:
«Από τον Δεκέμβριο εγκατέλειψες το γραφείο σου και έφυγες. Διεξάγεις προσπάθειες παντού, συμπεριλαμβανομένου των Ηνωμένων Εθνών, για να γκρεμίσεις και να διχοτομήσεις αυτό το κράτος. Να διακηρύξεις επισήμως ότι εγκατέλειψες τη διχοτόμηση και έλα να συναντηθούμε».
Ο δρ Κιουτσιούκ θυμώνει πολύ. Και δεν δέχεται. Ο αγαπητός Διονύσης γράφει επίσης ότι ζήτησαν να επιστρέψουν στις θέσεις τους στην βουλή της Κυπριακής Δημοκρατίας και οι 15 Τουρκοκύπριοι βουλευτές, όμως απορρίφθηκαν και εκείνοι. Και αυτό δεν είναι σωστό. Οι Τουρκοκύπριοι δεν επέστρεψαν ποτέ ξανά πίσω αφότου αποκόπηκαν από την Δημοκρατία. Όμως, η αντιπροεδρία του δρος Κιουτσιούκ συνεχίστηκε μέχρι το 1973. Μετά του πήρε ο Ραούφ Ντενκτάς αυτό το αξίωμα. Και τέλειωσε και αυτό μαζί με το 1974.
Αν οι Τουρκοκύπριοι αξιωματούχοι ήθελαν πράγματι να επιστρέψουν πίσω στην Κυπριακή Δημοκρατία, κανείς δεν θα μπορούσε να το εμποδίσει αυτό. Επιπλέον, υποστήριζε και ενθάρρυνε αυτή την επιστροφή και η τότε κυβέρνηση της Τουρκίας. Όμως, δεν είχε τέτοια πρόθεση η τουρκοκυπριακή ηγεσία. Και η ελληνοκυπριακή πλευρά ήταν ικανοποιημένη από αυτό. Της είχε μείνει η Κυπριακή Δημοκρατία όταν οι Τούρκοι αποσύρθηκαν από τα καθήκοντά τους. Πλέον, ούτε Τούρκος υπουργός υπήρχε στην Κύπρο, ούτε Τούρκος βουλευτής στη βουλή, ούτε και αντιπρόεδρος για να θέτει βέτο στις αποφάσεις του προέδρου. Η Κυπριακή Δημοκρατία μετατράπηκε σε ελληνοκυπριακό κράτος μέσα σε μια στιγμή. Δηλαδή, δεν θα μπορούσε να γίνει έτσι, αν η τουρκοκυπριακή ηγεσία δεν απέρριπτε την επιστροφή. Στο τέλος δεν πήγε κανείς. Και οι άλλοι δεν ήταν και πολύ πρόθυμοι ούτως ή άλλως να τα δώσουν. Ο λόγος της μετατροπής της Κυπριακής Δημοκρατίας σε ελληνοκυπριακό κράτος είναι η τουρκοκυπριακή ηγεσία. Νομίζω ότι δεν θα ήταν υπερβολή να λεγόταν ότι το έσπρωχνε αυτό και η Βρετανία, η οποία πάντοτε επιδίωκε τη διχοτόμηση και τον διαμελισμό του νησιού.
Η κατάσταση δεν είναι πολύ διαφορετική και τώρα. Ακόμα δεν διαλύθηκαν οι Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου. Η κυπριακή Δημοκρατία ζει. Μοναδικός ιδιοκτήτης της είναι η ελληνοκυπριακή πλευρά. Η τουρκική πλευρά ίδρυσε χωριστό κράτος στον βορρά που κατέχεται εκ μέρους της Τουρκίας. Δεν απαιτεί τα συνεταιρικά της δικαιώματα στη Δημοκρατία. Άλλωστε μπορεί να απαιτήσει αυτά τα δικαιώματα μόνο με τη διάλυση του κράτους φάντασμα που υπάρχει στον βορρά και την απόσυρση των κατοχικών δυνάμεων. Έτσι δεν είναι αγαπητέ μου φίλε Διονύση;
Sener Levent