Του Ανδρέα Θεοφάνους, 10 Απριλίου 2021
Ενώ πλησιάζουμε προς την άτυπη Πενταμερή για το Κυπριακό και τις βουλευτικές εκλογές, είναι διάχυτο το τοξικό κλίμα που κυριαρχεί στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Οι έντονες αντιπαραθέσεις και οι διαξιφισμοί ανάμεσα στο πολιτικό προσωπικό, τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης αλλά και μεταξύ μερίδας πολιτών, παραπέμπουν σε μια πολύ διχασμένη κοινωνία.
Σπεύδω να ξεκαθαρίσω ότι κατά τη γνώμη μου γενεσιουργός αιτία ή αφορμή αυτής της θλιβερής κατάστασης δεν είναι η Πενταμερής ούτε και οι επικείμενες βουλευτικές εκλογές. Η κοινωνία δικαίως είναι οργισμένη από τη διαφθορά και τη διαπλοκή που ταλανίζουν την Κύπρο, φαινόμενα τα οποία δεν πρόκειται να εκλείψουν μόνο με διακηρύξεις και υποσχέσεις. Και είναι σημαντικό να υπάρξουν οι απαιτούμενες πολιτικές συμμαχίες και η βούληση ούτως ώστε να καθαρίσουν οι σταύλοι του Αυγεία.
Δυστυχώς τον τελευταίο καιρό προβάλλεται όλο και πιο έντονα από συγκεκριμένους κύκλους ο ισχυρισμός ότι το Κυπριακό δεν επιλύεται εξαιτίας της διαφθοράς και των διαπλεκόμενων οικονομικών συμφερόντων«στον Νότο» (!). H προβαλλόμενη θέση είναι λανθασμένη, επικίνδυνη και πάνω απ’ όλα ξεπλένει την Τουρκία από τα συνεχιζόμενα εγκλήματά της στην Κύπρο.
Ούτε και μπορεί να αντέξει στη βάσανο της λογικής ο ισχυρισμός ότι με την (όποια) λύση του Κυπριακού θα απαλλαγούμε ως διά μαγείας από τη διαφθορά και τη διαπλοκή. Αυτού του είδους οι υπεραπλουστεύσεις, δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα. Μπορεί επίσης να λεχθεί ότι η υποστήριξη μιας λύσης στα πλαίσια της συνέχειας του νόμιμου κράτους, της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι σημαντική καθώς στα κατεχόμενα η διαφθορά, με την εμπλοκή της Τουρκίας, είναι πολύ μεγαλύτερη. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο που οι κατοχικές αρχές αρνούνται συστηματικά ελέγχους σε οργανισμούς και εταιρείες από αρμόδια όργανα της ΕΕ.
Δεν είναι η πρώτη φορά που προβάλλονται θέσεις οι οποίες εν πολλοίς απαλλάσσουν την Τουρκία από τις ευθύνες της. Στο παρελθόν είχαν κατηγορηθεί ο Μακάριος, ο Κυπριανού και ο Παπαδόπουλος για «απορριπτισμό» για τη μη λύση. Ο Μακάριος προέβη στην οδυνηρή παραχώρηση της αποδοχής της δικοινοτικής ομοσπονδίας έχοντας λάβει υποσχέσεις για επίδειξη αμοιβαιότητας από την τουρκική πλευρά. Όταν αντιλήφθηκε ότι δεν υπήρξε καμιά μεταβολή στις τουρκικές προθέσεις, διακήρυξε την αναγκαιότητα του μακροχρόνιου αγώνα, ο οποίος όμως δεν διεξήχθη ποτέ. Ο Κυπριανού κατέληξε σε μια νέα συμφωνία υψηλού επιπέδου με τον Ντενκτάς τον Μάιο του 1979 αλλά δεν υπήρξε ουσιαστική συνέχεια. Η πρωτοβουλία Γκουεγιάρ δεν καρποφόρησε καθώς ο Κυπριανού δεν πήρε τις απαιτούμενες διαβεβαιώσεις για το τι θα συνέβαινε εάν η μεταβατική κυβέρνηση κατέρρεε. Η συνέχεια είναι γνωστή. Αλλά και ο Παπαδόπουλος κατηγορήθηκε ότι τορπίλισε την προοπτική λύσης με τη στάση του για το Σχέδιο Ανάν.
Όταν ο ίδιος ο Χριστόφιας, ο οποίος κατήλθε στις προεδρικές εκλογές του 2008 με σύνθημα «Πρόεδρος λύσης», προσπάθησε διακαώς για τη λύση προβαίνοντας σε ουσιαστικές παραχωρήσεις όπως η αποδοχή της πρόνοιας για «συνιστώντα κράτη», διαπίστωσε ότι ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ ήταν λιγότερο ευέλικτος από αυτόν ενώ πάνω απ’ όλα τον τελικό λόγο είχε η Τουρκία. Εν ολίγοις το Κυπριακό παραμένει άλυτο επειδή η Τουρκία έχει μαξιμαλιστικές θέσεις.
Εν κατακλείδι είναι καθοριστικής σημασίας να ξεκαθαρισθεί ότι ο αγώνας εναντίον της διαφθοράς και το Κυπριακό είναι δύο ανεξάρτητα ζητήματα και η οποιαδήποτε διασύνδεση τους είναι επιζήμια και σε πολλές περιπτώσεις επικίνδυνη. Η διαφθορά είναι υπαρκτό πρόβλημα και πρέπει να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά. Ταυτόχρονα η Κύπρος πρέπει να προσπαθήσει να δημιουργήσει ένα κράτος πρότυπο. Παράλληλα το νόμιμο κράτος πρέπει να διαφυλαχθεί ως κόρη οφθαλμού. Αλλά ούτε και ο λεγόμενος «απορριπτισμός» ευθύνεται για τη μη λύση του Κυπριακού. Είναι καιρός να γίνει αντιληπτό απ’ όλους ότι για τους Ελληνοκύπριους το Κυπριακό είναι ένα μείζον υπαρξιακό ζήτημα. Είναι τραγικό η Τουρκία να βρίσκει απροσδόκητους συμμάχους στις ελεύθερες περιοχές. Ενώ ο Πρόεδρος Αναστασιάδης ελέγχεται για όλα τα ζητήματα εσωτερικής διακυβέρνησης, δεν θεωρώ ότι ευθύνεται για τη μη επίλυση του Κυπριακού. Δυστυχώς όμως θα μεταβεί στην Πενταμερή με σοβαρά ελλείμματα αξιοπιστίας.
*Καθηγητής, Πρόεδρος του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων καθώς και του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.