Νομίζω ότι δεν έμεινε ηγέτης στην Κύπρο. Ούτε στον νότο. Ούτε και στον βορρά. Ο τελευταίος ηγέτης ήταν ο Μουσταφά Ακιντζί στον βορρά. Και ο Γλαύκος Κληρίδης στον νότο. Μετά τον Μακάριο δεν ήρθε ένας άλλος Μακάριος. Μετά τον Ντενκτάς δεν ήρθε ένας άλλος Ντενκτάς. Και οι δύο ήταν ηγέτες που μπορούσαν να σύρουν τις μάζες από πίσω τους. Όμως, δυστυχώς, ο ένας ήταν οπαδός της ένωσης και ο άλλος της διχοτόμησης. Οι ηγέτες που ήρθαν μετά από αυτούς ουδέποτε μπόρεσαν να ασκήσουν επιρροή πάνω στον λαό όπως εκείνοι. Άφησαν ένα κενό όταν έφυγαν από αυτό τον κόσμο. Δεν μπόρεσαν να γεμίσουν το κενό εκείνοι που ήρθαν μετά από αυτούς. Ήταν μόνο μιμητές τους. Έφυγαν σωματικώς, όμως άφησαν σε αυτό τον κόσμο το πνεύμα τους.
Ο Μακάριος ήταν διαφορετικός από τον Ντενκτάς. Για παράδειγμα, στις 24 Δεκεμβρίου 1963 ο Μακάριος έσωσε Τουρκοκύπριες νοσηλεύτριες και νοσοκόμες που βρίσκονταν στο Γενικό Νοσοκομείο αιχμάλωτες στα χέρια των ΕΟΚΑτζήδων. Έκανε έφοδο στο νοσοκομείο με 30 φρουρούς του. Πήρε τους Τουρκοκύπριους αιχμάλωτους και τους μετέφερε στο Προεδρικό. Και την επόμενη μέρα, με συνοδεία Άγγλων, παράδωσε στην τουρκική πλευρά τους αιχμάλωτους, που πέρασαν το βράδυ στο Προεδρικό. Μέχρι τώρα δεν άκουσα ποτέ ότι ο Ντενκτάς έσωσε οποιονδήποτε Ελληνοκύπριο αιχμάλωτο από τα χέρια της ΤΜΤ. Ο Μακάριος αναμετρήθηκε με την ελληνική φασιστική χούντα και φυσικά αυτό κόστισε πολύ ακριβά στην Κύπρο. Ο Ντενκτάς δεν αναμετρήθηκε με καμία στρατιωτική χούντα στην Τουρκία, εναρμονίστηκε με όλες. Μετά τα γεγονότα του 1974, ο Μακάριος είπε στους Έλληνες στρατιώτες ότι «από εδώ και μπρος θα μπορείτε να έρχεστε σε αυτό το νησί μόνο ως τουρίστες». Ο Ντενκτάς ουδέποτε μπόρεσε να πει κάτι τέτοιο για τους Τούρκους στρατιώτες. Θα μπορούσε να πεθάνει, αλλά δεν θα το έλεγε αυτό.
Ποιοι ήρθαν, ποιοι πέρασαν. Άλλαξαν περισσότεροι ηγέτες στον νότο από τον βορρά. Ο Κυπριακού. Ο Βασιλείου. Ο Κληρίδης. Ο Παπαδόπουλος. Ο Χριστόφιας. Ο Αναστασιάδης. Αυτός που είχε τις μεγαλύτερες ηγετικές ικανότητες ανάμεσά τους ήταν ο Κληρίδης. Και είχε περάσει και εκείνος από το κόσκινο της αγγλικής διπλωματίας και του αγγλικού δικαίου, όπως ο Ντενκτάς. Ήταν ο Ελληνοκύπριος ηγέτης με τους πιο μακροχρόνιους διαλόγους και εγγύτητα με τον Ντενκτάς. Μου είχε απαντήσει με πολύ έξυπνο τρόπο όταν τον ρώτησα «πώς βλέπεις τον Ντενκτάς»: «Ο Ντενκτάς προτιμά να είναι γίγαντας στη χώρα των νάνων, παρά να είναι νάνος στη χώρα των γιγάντων».
Ο Γιώργος Βασιλείου ήταν ηγέτης πολύ καλοπροαίρετος, καθόλου φανατικός και επιθυμούσε πράγματι ειρήνη. Αλλά η ηγετική του ικανότητα ήταν ανεπαρκής. Δεν ήταν ηγέτης για την Κύπρο. Ήταν πολύ κατάλληλος για μιαν αναπτυγμένη σύγχρονη χώρα. Ο Τάσσος Παπαδόπουλος, που είπε όχι στο Σχέδιο Ανάν, επηρέασε πολύ τον λαό με τα δάκρυά του. Ο Δημήτρης Χριστόφιας ήταν αγνός όπως ένα παιδί από χωριό. Τόσο πολύ που είπε ότι δεν ήξερε πού βρισκόταν το Μαρί όταν ρωτήθηκε για την έκρηξη εκεί. Ο Νίκος Αναστασιάδης δεν διαθέτει ηγετικά προσόντα. Μπορεί να είναι ένας καλός φίλος στο τραπέζι με ουίσκι, μπορεί να παραδώσει μαθήματα στο πώς κερδίζονται χρήματα, όμως δεν είναι γι’ αυτόν η ηγεσία.
Στον βορρά, μετά τον Ντενκτάς ήρθε ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ. Εξελέγη με τον αέρα του Ταγίπ Ερντογάν, όμως δεν μπόρεσε να γίνει ηγέτης που να σύρει τις μάζες πίσω του. Επέδειξε πολλές αδυναμίες λέγοντας ότι θα ανοίξει τον δρόμο της Τουρκίας και θα γίνει ασπίδα γι’ αυτήν και αποτέλεσε μιαν απογοήτευση για τον λαό. Αν ο Ταλάτ ήταν εντάξει, δεν θα άφηνε τον Έρογλου να πάρει τον θώκο. Επιπλέον, ο Έρογλου ήταν σαν να είχε αποσυρθεί από την πολιτική. Περνούσε τον χρόνο του στους καφενέδες παίζοντας τάβλι. Επιπλέον, δεν τύγχανε της στήριξης του Ταγίπ Ερντογάν, αλλά κέρδισε παρ’ όλα αυτά. Ένας άλλος ηγέτης που κέρδισε τις εκλογές χωρίς να πάρει τη στήριξη της Τουρκίας ήταν ο Μουσταφά Ακιντζί. Ο Ακιντζί ήταν κάποιος που διέθετε πραγματικά ηγετική ικανότητα και μπορούσε να σύρει τον λαό ξοπίσω του. Όμως, έκανε ένα λάθος βήμα λέγοντας από την αρχή της υπόθεσης ότι «εγώ δεν είμαι συγκρουσιακός, είμαι συναινετικός». Όμως, όταν βρέθηκε αντιμέτωπος με τις σκληρές παρεμβάσεις της Τουρκίας, είδαμε ότι θα μπορούσε να γίνει συγκρουσιακός. Ένα άλλο λάθος του ήταν το εξής: Έλεγε ότι «εγώ βαδίζω τον δρόμο που μου έδειξε ο λαός». Όμως, στους πραγματικούς ηγέτες δεν δείχνει τον δρόμο ο λαός. Οι πραγματικοί ηγέτες δείχνουν τον δρόμο στον λαό. Δεν μπορώ ποτέ να αποκαλέσω ηγέτη τον Ερσίν Τατάρ. Κάθεται πολύ κακοφτιαγμένα πάνω του αυτό το ρούχο που του φόρεσαν. Δεν φαίνεται να μπορεί να σηκώσει αυτό το βάρος. Θα τον τρελάνουν! Καλά, ποιος θα έρθει από εδώ και μπρος; Ποιος θα γίνει ηγέτης; Κανείς! Πέθανε η ηγεσία στην Κύπρο!
Sener Levent