Έγραψε ο: Θεόφιλος Β. Θεοφίλου, Πρέσβης ε.τ., Δικηγόρος, Πολιτικός Επιστήμονας
στην Agora-Dialogue
Η πολυετής επαγγελματική μου ενασχόληση με το Κυπριακό και οι εμπειρίες μου σαν ενεργού πολίτη που έζησε όλες τις φάσεις του με έχουν διδάξει ότι η τουρκική διπλωματία μελετά, προγραμματίζει και μεθοδεύει προσεκτικά όλες τις ενέργειες της πριν προχωρήσει στην υλοποίηση τους για την επίτευξη των στόχων που έχει θέσει.
Θεόφιλος Β. Θεοφίλου, Πρέσβης ε.τ., Δικηγόρος, Πολιτικός Επιστήμονας
Η διαδικασία αυτή ακολουθήθηκε αναμφίβολα και στην περίπτωση του ανοίγματος της περιφραγμένης περιοχής του Βαρωσιού, τις άμεσες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιδιώξεις της Τουρκίας και το χρονικό σημείο/πλαίσιο πραγματοποίησης τους.
Γιατί το άνοιγμα της περιοχής αυτής δεν αφορά και δεν επηρεάζει μόνο το κομμάτι αυτό της πόλης αλλά ολόκληρη την Αμμόχωστο, το περιουσιακό, το εδαφικό, το ενδεχόμενο επανέναρξης των συνομιλιών και τη βάση τους καθώς και τη συμφωνία συνολικής λύσης.
Είναι πλάνη να θεωρούμε ότι με το άνοιγμα της περιφραγμένης περιοχής η Τουρκία στοχεύει μόνο στην αξιοποίηση του παραλιακού μετώπου και το σφετερισμό των ελληνοκυπριακών περιουσιών που βρίσκονται σε αυτή. Και είναι λάθος να αντιδρούμε στο ατομικό επίπεδο συναισθηματικά από απογοήτευση, αγανάκτηση και απελπισία ένεκα της αδράνειας, των παραλείψεων και των λαθών των κατά καιρούς κυβερνήσεων στο θέμα του Βαρωσιού και της ισότιμης κατανομής των βαρών από τις καταστροφικές συνέπειες της εισβολής και της κατοχής. Η ευθύνη για την τραγική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει το ιδιαίτερο αυτό θέμα προτεραιότητας για το οποίο προνοούν η Συμφωνία Υψηλού Επιπέδου Κυπριανού-Ντενκτάς της 19.5.1979 και τα Ψηφίσματα 550 και 789 του Συμβουλίου Ασφαλείας βαρύνει ειδικότερα την παρούσα κυβέρνηση. Που με την ανεξήγητη, πεισματική και στείρα άρνηση της για τρία ολόκληρα χρόνια μετά την αποτυχία των συνομιλιών στο Κραν Μοντάνα να υποβάλει ολοκληρωμένη πρόταση για την επιστροφή του Βαρωσιού άφησε την πρωτοβουλία στην τουρκική πλευρά. Και δεν έπραξε έγκαιρα ότι μπορούσε για να δυσχεράνει, εμποδίσει και αποτρέψει τα προαναγγελθέντα και επί μακρόν κυοφορούμενα καταχθόνια σχέδια της για το άνοιγμα της περιφραγμένης περιοχής και τις παράγωγες αρνητικές συνέπειες του. Δεν υπάρχει καμιά πειστική δικαιολογία και κανένα ελαφρυντικό για τη αξιοκατάκριτη αυτή στάση της κυβέρνησης στο πονεμένο αυτό ζήτημα.
Μέσα στο πιο πάνω εισαγωγικό πλαίσιο παραθέτω στη συνέχεια τις εκτιμήσεις μου για μερικές από τις ευρύτερες επιδιώξεις της Τουρκίας σε σχέση με το άνοιγμα της περιφραγμένης περιοχής του Βαρωσιού. Δεν τις γνωρίζω αλλά προβαίνω σε αυτή την εκτίμηση πιστεύοντας ότι θα διαφανούν στη συνέχεια και θα προωθούνται με θράσος, αναλγησία και αναισχυντία μεσαιωνικού κατακτητή αν δεν καταφέρουμε έστω και τώρα να τις ανασχέσουμε.
α) Η πρώτη ίσως επιδίωξη της Τουρκίας είναι να παρεμποδίσει και αποκλείσει την επιστροφή του Βαρωσιού σύμφωνα με τα προαναφερθέντα Ψηφίσματα και τη Συμφωνία Υψηλού Επιπέδου σαν ξεχωριστό θέμα προτεραιότητας και ακόμη μέσα στο πλαίσιο μιας συνολικής λύσης όπως προνοείται σε όλα τα μέχρι τώρα σχέδια και στις διαπραγματεύσεις που έγιναν. Με τα νέα τετελεσμένα που έχουν δημιουργηθεί επί του εδάφους, την πρωτοβουλία έχει η τουρκική πλευρά που διαμορφώνει σταδιακά την κατάσταση σύμφωνα με τα σχέδια της. Έχοντας απωλέσει τη δυνατότητα και την ευκαιρία δικών της πρωτοβουλιακών ενεργειών, η κυβέρνηση τρέχει πίσω από τα γεγονότα και περιορίζεται σε αντιδράσεις και διαμαρτυρίες εκ των υστέρων.
β) Μια δεύτερη-ίσως μάλιστα η πρώτη και πιο άμεση-επιδίωξη είναι η διάσωση της Επιτροπής Ακίνητης Περιουσίας που αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα και κινδυνεύει να καταρρεύσει και να διαλυθεί. Όπως είναι γνωστό, η Επιτροπή αυτή αναγνωρίστηκε από το ΕΔΑΔ στην υπόθεση Δημόπουλος σαν αποτελεσματικό εσωτερικό ένδικο μέσο στο οποίο πρέπει απαραίτητα να προσφεύγουν οι ιδιοκτήτες κατεχόμενων περιουσιών πριν απευθυνθούν σε αυτό. Εκτός από τις νομικές επιπτώσεις της, η απόφαση αυτή έχει και μεγάλη πολιτική σημασία που αντανακλά αρνητικά στις θέσεις μας ενώ ενισχύει τις θέσεις της τουρκικής πλευράς στο περιουσιακό. Για το λόγο αυτό πρωταρχικός στόχος της δικής μας πλευράς-κράτους και ιδιωτών δικηγόρων-ώφειλε να είναι η ανατροπή της απόφασης αυτής και η από-αναγνώριση της ΕΑΠ ως αποτελεσματικού εσωτερικού ένδικου μέσου από το ΕΔΑΔ με νεότερη απόφαση του. Εξ όσων γνωρίζω, καταβάλλονται προσπάθειες προς τη κατεύθυνση αυτή με προοπτικές επιτυχίας για διάφορους λόγους όπως είναι η πολύ μεγάλη καθυστέρηση στη διεκπεραίωση των εργασιών της, η άρνηση της να αποκαταστήσει περιουσίες και η πάγια πολιτική της για εξαγορά των περιουσιών έναντι πενιχρών αντιτίμων, η αδυναμία της να καταβάλει τα επιδικασθέντα ποσά ένεκα έλλειψης πόρων κ.α. Με το άνοιγμα της περιφραγμένης περιοχής και την πρόσκληση στους ΕΚ ιδιοκτήτες περιουσιών να απευθυνθούν στην ΕΑΠ για αποκατάσταση των περιουσιακών τους δικαιωμάτων και επιστροφή τους στο Βαρώσι, η Τουρκία και η υποτελής της ΤΚ διοίκηση αποσκοπούν στην αποσόβηση του κινδύνου από-αναγνώρισης της από το ΕΔΑΔ ως αποτελεσματικού εσωτερικού ένδικου μέσου και στην αναζωογόνηση της με την υποβολή εκατοντάδων αιτήσεων σ’ αυτήν. Πρόθεση τους είναι να αποκαταστήσει η ΕΑΠ τα δικαιώματα αριθμού ΕΚ ιδιοκτητών στις περιουσίες τους με την απόδοση σε αυτούς της κατοχής και νομής τους για να ξεπεράσει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ένεκα της έλλειψης οικονομικών πόρων και να αποδείξει έτσι ότι είναι αποτελεσματικό εσωτερικό ένδικο μέσο που προσφέρει ακόμα και την αποκατάσταση που είναι η σημαντικότερη από τις επιδιωκόμενες θεραπείες. Η διάσωση της ΕΑΠ με τον τρόπο αυτό θα επιτρέψει στην Τουρκία και στην αποσχιστική οντότητα να συνεχίσουν να τη χρησιμοποιούν σαν εργαλείο για το σφετερισμό των περιουσιών στις άλλες συνοικίες του Βαρωσιού που είχαν ανοίξει και εποικιστεί προηγουμένως και όλων των ΕΚ περιουσιών στα κατεχόμενα με βάση της διαδικασίες της επίπλαστης νομιμότητας που έχει προσδώσει σ’ αυτές το ΕΔΑΔ με την προαναφερθείσα λανθασμένη απόφαση του.
γ) Μια άλλη επιδίωξη είναι η εξασθένιση της ισχύος και του κύρους και η βαθμιαία η εξουδετέρωση των προαναφερθέντων δυο Ψηφισμάτων του ΣΑ που αποτελούν την ασπίδα μας ενάντια στις τουρκικές επιβουλές τόσο για το θέμα του Βαρωσιού όσο και για άλλα κρίσιμα ζητήματα. Υπενθυμίζεται ότι το 550 που υιοθετήθηκε το Μάη του 1984 μετά την αναγνώριση του ψευδοκράτους από την Τουρκία επαναβεβαίωσε τις πρόνοιες του Ψηφίσματος 541(1983) που ανάμεσα σε άλλα καταδίκασε την ανακήρυξη του ψευδοκράτους την οποία θεώρησε παράνομη και άκυρη, ζήτησε την ανάκληση της και κάλεσε όλα τα κράτη να μην το αναγνωρίσουν και να μην διευκολύνουν ή με οποιοδήποτε τρόπο βοηθήσουν την αποσχιστική οντότητα. Τυχόν επιστροφή και εγκατάσταση Βαρωσιωτών στις περιουσίες τους κάτω από ΤΚ διοίκηση, ενάντια στις πρόνοιες των πιο πάνω Ψηφισμάτων, προφανώς υπονομεύει, εξασθενίζει και εξουδετερώνει τις πρόνοιες αυτές. Σε ένα τέτοιο απευκταίο ενδεχόμενο πως θα μπορέσει η δική μας πλευρά να απαιτήσει επιστροφή του Βαρωσιού ως ξεχωριστό θέμα προτεραιότητας με βάση τα Ψηφίσματα του ΣΑ ή έστω την επιστροφή τους κάτω από ΕΚ διοίκηση στο πλαίσιο μιας συνολικής λύσης; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η τουρκική πλευρά θα θυμηθεί και βολικά και υποκριτικά θα επικαλεσθεί και αντιτάξει σαν επιχείρημα ότι η περιουσία και η κατοικία είναι θεμελιώδη ατομικά ανθρώπινα δικαιώματα και ότι οι άμεσα ενδιαφερόμενοι, οι ιδιοκτήτες των περιουσιών και των κατοικιών, ασκώντας τα δικαιώματα τους αυτά επέλεξαν να προσφύγουν στην ΕΑΠ και να επιστρέψουν κάτω από ΤΚ διοίκηση.
δ) Μια άλλη επιδίωξη τους είναι η διάσπαση και οι έριδες μεταξύ των Βαρωσιωτών και των ΕΚ γενικά σε σχέση με το θέμα του Βαρωσιού και ειδικότερα το τι δέον γενέσθαι μετά το παράνομο άνοιγμα της περιφραγμένης περιοχής και την πρόσκληση στους ΕΚ ιδιοκτήτες περιουσιών να αποταθούν στην ΕΑΠ και να επιστρέψουν κάτω από ΤΚ διοίκηση. Οι Τούρκοι που μας γνωρίζουν καλά, παρακολουθούν και μελετούν και αναλύουν όσα λέγονται, συζητούνται και γίνονται στην πλευρά μας, πέτυχαν ήδη αυτό το στόχο τους και μας έκαμαν μαλλιά- κουβάρια. Μας ώθησαν να αναλωνόμαστε σε έντονες συζητήσεις, αντιπαραθέσεις και τσακωμούς μεταξύ μας ενώ εκείνοι προχωρούν απερίσπαστοι στην υλοποίηση των σχεδιασμών τους γελώντας σε βάρος μας.
ε) Μεταξύ των επιδιώξεων τους είναι και η υπόσκαψη της προοπτικής της επανέναρξης των συνομιλιών για την εξεύρεση συνολικής λύσης καθώς επίσης και της βάσης και του πλαισίου για τη διεξαγωγή τους και τη μορφή της λύσης. Γνωρίζουν ότι η πλευρά μας δεν μπορεί να προσέλθει σε συνομιλίες ενώ εκείνοι προχωρούν με νέα τετελεσμένα στο Βαρώσι που διαφοροποιούν τη μέχρι τώρα παραδεκτή εκδοχή του εδαφικού και ότι η επιστροφή του κάτω από ΕΚ διοίκηση είναι για μας εκ των ων ουκ άνευ. Και ενώ εκείνοι θα διακηρύττουν θεωρητικά ότι είναι έτοιμοι να προσέλθουν σε συνομιλίες χωρίς όρους, εμείς θα προβληματιζόμαστε και θα αντιδικούμε μεταξύ μας αν πρέπει να προσέλθουμε σε νέο γύρο διαπραγματεύσεων χωρίς την πρότερη διακοπή και ανάκληση των μονομερών ενεργειών τους στο Βαρώσι. Σαν αποτέλεσμα της παράνομης αυτής ενέργειας της Τουρκίας, θα βρεθεί και πάλι η πλευρά μας στο δίλημμα να επιλέξει μεταξύ της άρνησης έναρξης νέου κύκλου συνομιλιών χωρίς προηγούμενη ανάκληση και διακοπή των τετελεσμένων στο Βαρώσι από τη μια και της έναρξης και διεξαγωγής τους με δυσμενέστερους για μας όρους από την άλλη.
στ) Ταυτόχρονα με τις άλλες παράλληλες επιδιώξεις της, η Τουρκία ασκεί έντονη πίεση στην πλευρά μας να υποχωρήσει από βασικές θέσεις της και να αποδεχθεί τουρκικές απαιτήσεις που αφορούν το καθεστώς του Βαρωσιού, τη διαδικασία των συνομιλιών, το πλαίσιο λύσης και τις επί μέρους διευθετήσεις των διαφόρων πτυχών της είτε ακόμη το θέμα των υδρογονανθράκων στην Κυπριακή ΑΟΖ. Η Τουρκία κατέχει καλά και εφαρμόζει με επιτυχία αυτή την τακτική και γνωρίζει από πολυάριθμα προηγούμενα ότι θα της αποφέρει κέρδη και αυτή τη φορά.
ζ) Τα οικονομικά οφέλη που θα έχει το ψευδοκράτος από το άνοιγμα και την αξιοποίηση της περιφραγμένης περιοχής δεν είναι καθόλου αμελητέα. Κάτω από κάποιες προϋποθέσεις θα μπορούσε μάλιστα να είναι τεράστια. Αρχίζοντας από τα εισοδήματα που θα εισρεύσουν στα ταμεία της ΕΑΠ και στα βαλάντια του κυκλώματος των ΤΚ δικηγόρων και άλλων μεσαζόντων από την ετοιμασία, υποβολή και εξέταση των αιτήσεων των ΕΚ ιδιοκτητών. Συνεχίζοντας με το σφετερισμό των ΕΚ περιουσιών που θα αποφασιστεί ότι ανήκουν στο ΕΒΚΑΦ, την εκχώρηση/πώληση ΕΚ περιουσιών στην ΕΑΠ σε τιμές πολύ χαμηλότερες από την πραγματική τους αξία και την ανοικοδόμηση της πόλης που θα δημιουργήσει κύκλο εργασιών μερικών δισεκατομμυρίων συμβάλλοντας όχι μόνο στην ανάκαμψη αλλά στην απογείωση της οικονομίας του ψευδοκράτους. Και όχι μόνο. Οι ρέκτες Τούρκοι επιχειρηματίες του περιβάλλοντος του Ερντογάν που θα αναμιχθούν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στο σφετερισμό ΕΚ περιουσιών και στην ανοικοδόμηση του Βαρωσιού μετατρέποντας το, όπως κομπάζουν, σε Λας Βέγκας δεν θα το πράξουν με το αζημίωτο. Περιφέρονται ήδη σαν αρπακτικά όρνεα ανάμεσα στα ερείπια της πόλης αναζητώντας και επιλέγοντας τους καλύτερους κλήρους.
η) Όμως η Τουρκία δεν έθεσε μόνον κλήρο επί των ερειπίων της ρημαγμένης πόλης. Έθεσε και κάλπην στοχεύοντας σε πολιτικά κέρδη για τον υποτελή της ΤΚ ηγέτη σε πρώτη φάση και για τον Τούρκο Πρόεδρο και το κόμμα του σε μεταγενέστερο στάδιο. Από την οποία παίζοντας δημοκοπικά και το χαρτί του Βαρωσιού εξήλθε νικητής ο λαφυραγωγός εγκάθετος της Άγκυρας που με την υποστήριξη της κέρδισε τις εκλογές εκτοπίζοντας το μετριοπαθή και ανυπάκουο στα κελεύσματα της Μ. Ακιντζί. Και από την οποία κάλπη με την προωθούμενη ανάκτηση της Κύπρου και την αναθεώρηση/ακύρωση προνοιών της Συνθήκης της Λωζάννης αναμένει να αποκομίσει πολιτικά κέρδη και ο νεοσουλτάνος Ερντογάν σε δημοσκοπήσεις και εκλογικές διαδικασίες στην Τουρκία. Με αποκορύφωμα τις προεδρικές εκλογές του 2023 και τους εορτασμούς για τα 100 χρόνια από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας όταν περιβεβλημένος τους μανδύες του Μωάμεθ του Πορθητή, του Σελίμ Α’ του Σκληρού και του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή θα γκρεμίσει το Μουσταφά Κεμάλ από το βάθρο του Ατατούρκ διαγράφοντας τις υποθήκες του με τη δημιουργία της Τουρκικής Ισλαμικής Δημοκρατίας και την καταγραφή του στην ιστορία ως ο Ερντογάν ο Παλινορθωτής.