Γράφοντας την περασμένη βδομάδα, με αφορμή τη στάση ορισμένων έναντι της (πρώτης) πορείας διαμαρτυρίας στη Λευκωσία, αυτής με τα αστυνομικά επεισόδια, για τα «κομματικά εξαπτέρυγα», τους οπαδούς που αδυνατούν να υπερβούν τις αγκυλώσεις τους και εμφανίζονται πάντα πρόθυμοι να δικαιολογήσουν, να ξεπλύνουν, να καλύψουν, να υπερθεματίσουν μπροστά ακόμα και στα πιο εξόφθαλμα λάθη της (όποιας) παράταξής τους, κουβαλώντας ένα και μόνο «σοβαρό» επιχείρημα, αυτό της «αλάνθαστης» και «αδιαμφισβήτητης» «αλήθειας» των «δικών» τους, είχα αναφερθεί χωρίς να επεκταθώ, σ’ ένα κείμενο που έγραψε κάποτε ο Νίκος Δήμου. Στο οποίο ο Έλληνας συγγραφέας, ποιητής και δοκιμιογράφος -ο δημιουργός του «Δεν Ξεχνώ», για όσους δεν το γνωρίζουν- πραγματευόταν μια βάρβαρη, έλεγε, λέξη, το «ανήκω». Έγραφα, υπενθυμίζω, τα εξής: «Θεωρώ μεγάλη μάστιγα τα κομματικά εξαπτέρυγα που, παρά τα όσα έχουμε πάθει, καυγαδίζουν ακόμα στα πολιτικά χαρακώματα, κυρίως της δεξιάς και της αριστεράς, χωρίς κριτική διάθεση για τα κακώς έχοντα του χώρου τους. Και θεωρώ την ευθύνη τους στη συντήρηση ενός σάπιου κομματικού περιβάλλοντος, πολύ μεγάλη. Βλέπω συχνά άτομα που δεν έχουν ασκήσει ποτέ δημόσια κριτική στον πολιτικό τους χώρο, απεναντίας τους έχω δει να τον υπερασπίζονται με σθένος, ακόμα και για τα εξόφθαλμα λάθη του, με μια ιδιαίτερη μάλιστα δεξιοτεχνία στη μετατροπή του μαύρου σε άσπρο, να κουνούν παρ’ όλα αυτά το δάκτυλο με τόση ευκολία που μόνο θράσος θα το ονόμαζα. Βλέπω άτομα που δεν διαφοροποιήθηκαν ποτέ δημόσια από τη γραμμή του κόμματος τους, να υπέμειναν ή και να συναίνεσαν σιωπηλά σε μια εσωκομματική ομερτά – τρομοκράτηση, ακολουθώντας πιστά τις λάθος επιλογές της ηγεσίας τους, αλλά στα κοινωνικά δίκτυα εμφανίζονται λαλίστατοι και ξελαρυγγίζονται εγκαλώντας αντιπάλους για λάθος θέσεις και απόψεις. Βλέπω πολλούς που έχουν κοντή μνήμη. Ή που παριστάνουν τους ξεχασιάρηδες. Επειδή βολεύει. Και επειδή εκείνοι καμώνονται πως δεν θυμούνται, νομίζουν ότι έχουμε ξεχάσει όλοι. Η ανοησία, όμως, εκείνου που θεωρεί πως για τα κακά της μοίρας μας σε καμιά περίπτωση δεν φταίνε “οι δικοί του”, παρά μόνο “οι άλλοι”, άντε και τα πετεινά του ουρανού, οι Νεφελίμ και οι Ελοχίμ ενός άλλους κόσμου, ποσώς διαφέρει από την ανοησία εκείνου που a priori θεωρεί ορθές όλες τις θέσεις και χειρισμούς των “δικών του ανθρώπων”».
Το παραδέχομαι. Κάποτε -στα νιάτα μου- έλαβα μέρος στο άθλημα. Γι’ αυτό και πλέον λυπάμαι διπλά όταν βλέπω, κυρίως νέους ανθρώπους, με παρωπίδες. Να βολοδέρνουν στα κράσπεδα του φανατισμού και της «αδιαμφισβήτητης» κομματικής αλήθειας και να ακκίζονται στην μπλογκόσφαιρα, να τη δικαιώσουν. Δικαιολογώντας τα αδικαιολόγητα. Τώρα, λοιπόν, που μας παίρνει ο χώρος, παραθέτω ένα απόσπασμα από εκείνο το κείμενο του Νίκου Δήμου στο οποίο αναφέρθηκα την περασμένη βδομάδα. Με την ελπίδα να αναπτύξουμε μια πιο κριτική ματιά στα πρόσωπα και στα πράγματα.
«-Κι εσύ, δηλαδή, πού ανήκεις;
“Ανήκω”… Τι βάρβαρη λέξη! Σαν να ήμουν ιδιοκτησία κάποιου. Οι άνθρωποι σήμερα ανήκουν: στη δεξιά, στην αριστερά, στο κέντρο…
Ε! Λοιπόν, αν πρόκειται να μιλήσουμε για κατοχή – δεν ανήκω πουθενά.
Μανία να σε κατατάξουν κάπου! Θυμάμαι μια δημόσια συζήτηση στην οποία είχα λάβει μέρος. Αφού μας διάβασαν στην αρχή πέντε θέσεις, μας έδωσαν μετά το παράγγελμα:
-Και τώρα, τοποθετηθείτε!
(Έτσι κάπως έλεγαν και στη σχολική γυμναστική: Και τώρα… στοιχηθείτε!).
Και με τοποθέτηση δεν εννοούσαν να πούμε τη γνώμη μας – αλλά να πάρουμε μία “θέση”. Να υιοθετήσουμε μία από τις ήδη προδιαγεγραμμένες απόψεις.
Η περίπτωση να έχουμε μια ολότελα διαφορετική γνώμη που να συνδυάζει ίσως και δύο αντίθετες (γι’ αυτούς) θέσεις, ούτε τους περνούσε απ’ το μυαλό.
Αυτή η τάση του ανθρώπινου μυαλού να απλοποιεί, να σχηματοποιεί, να κατατάσσει είναι ο όλεθρος (και η δόξα) της ανθρώπινης νόησης.
Η ευθύγραμμη σκέψη του “είτε – είτε”…
“Όποιος δεν είναι μαζί μας, είναι εναντίον μας!”.
Τι απάνθρωπο αξίωμα…
Αδύνατον να δεχθούν έναν άνθρωπο ανεξάρτητο.
Ακόμη κι όταν πάρεις θέση, προσπαθούν να συμπεράνουν -έστω και αρνητικά- την τοποθέτησή σου. “Χτύπησε τη Ρωσία – άρα ανήκει στη Δεξιά”. “Έκανε κριτική στην κυβέρνηση – άρα ανήκει στην αντιπολίτευση”. “Ευθυγραμμίστηκε (άκου έκφραση! πάλι η γυμναστική!) με την άποψη του Χ – άρα…”. Το ότι μπορεί να ψηφίζεις Κέντρο, να επαινείς τη Ρωσία, να κατακρίνεις την κυβερνητική πολιτική και να συμφωνείς με τις απόψεις δύο διαφορετικών κομμάτων ταυτόχρονα, θεωρείται στην Ελλάδα δείγμα αστάθειας και επιπολαιότητας. (“Είναι άνθρωπος χωρίς αρχές”). Ενώ, συνήθως, είναι δείγμα πολιτικής ωριμότητας και υπευθυνότητας. Και σημαίνει πως ο άνθρωπος έχει αρχές – δικές του όμως… Όχι των κομμάτων!
Μεγαλύτερο δείγμα υπανάπτυξης από αυτούς τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους, που τρεις γενιές ψηφίζουν το ίδιο κόμμα (ή τον ίδιο κομματάρχη) δεν υπάρχει! Σε μια υποδειγματική δημοκρατία η συνέπεια αυτή θα έπρεπε να θεωρείται αντισυνταγματική. Γιατί αυτός που ψηφίζει τίτλο ή δυναστεία -κι όχι συγκεκριμένη άποψη ή συγκεκριμένο πρόσωπο- φαλκιδεύει το εκλογικό του δικαίωμα. Η ψήφος είναι κρίση. Αλλά τι κρίνει όποιος ψηφίζει στα τυφλά;
-Και τελικά δεν ανήκεις πουθενά;
Όχι. Μου ανήκουν όμως μερικές από τις θέσεις των κομμάτων. Ή, πιο σωστά, ταιριάζουν με τις δικές μου.
-Δηλαδή, αντί να ανήκεις, σου ανήκουν;
Φυσικά. Δεν απηχώ εγώ τις γνώμες τους – εκείνα πρέπει να απηχούν τις δικές μου…».
Περιοδικό “Down Town”, 28.2.2021.