Ήταν 10 του Απρίλη πριν οκτώ χρόνια όταν ο φιλόλογος συγγραφέας δρ Νίκος Ορφανίδης παρουσίασε στο φιλολογικό μνημόσυνο του Κώστα Μόντη ένα μέρος από ό,τι πιο όμορφο, ευγενικό και ρομαντικό έχει γραφτεί από τον αγαπημένο μας ποιητή. Κοντοστέκομαι ιδιαίτερα στην αναφορά Ορφανίδη σε δύο ποιήματα του Μόντη, με πρώτο το «Άγιοι Oμολογητές», της συλλογής «Και τότ’ εν ειναλίη Κύπρω», του 1974.
«Τις καλοκαιριάτικες νύχτες
όταν το φεγγάρι απαλείφη τους θορύβους της λεωφόρου
και τις επήλυδες πολυκατοικίες
και τα γραφεία του Γενικού Εισαγγελέως
κι o λοφίσκος επανακτά τα παλαιά
κι o δρόμος του Κυβερνείου επανακτά τα παλαιά
εσυ είσαι ακόμα εκεί δεκαοχτώ χρονών
ακουμπημένη στα κάγκελα του δασυλλίου
με το ίδιο κόκκινο φόρεμα,
εσύ είσαι ακόμα εκεί, με την ίδια αναμονή».
Υποθέτω ότι ο Κώστας Μόντης αναφερόμενος στη δεκαοχτάχρονη με το κόκκινο φόρεμα εννοεί την αγαπημένη του Έρση, τη σύζυγό του και γυναίκα της ζωής του που την είχε αρραβωνιαστεί στα 15-16 της όταν εκείνος ήταν στα 25… Εκείνος έφυγε το 2004 στα 90 του, εκείνη πριν λίγες εβδομάδες –Μάρτη 2021- στα 98 της. Σκέφτομαι και τους δύο με αγάπη… τους συνάντησα στο σπίτι τους στον Άγιο Δομέτιο όταν ακόμα σπούδαζα δημοσιογραφία και πήρα την πρώτη συνέντευξη της ζωής μου από τον Κώστα Μόντη για το φοιτητικό περιοδικό της σχολής.
Όπως σημείωσε στην εισήγησή του ο δρ Ορφανίδης, «ο ποιητής πλέον μετακινείται, από την αθηναϊκή πόλη, στην πόλη της Λευκωσίας. Εκεί επιμένει. Θα έλεγα πως αφήνει πίσω oριστικά την πόλη των Αθηνών, αυτήν της νεότητος, για να καταθέσει μια μεγάλη σειρά από ποιήματα του άστεως, με τη Λευκωσία και ιδιαιτέρως ή ιδιαζόντως τα προάστιά της».
Πρόσθεσε ότι «με τόπο αναφοράς το προάστιο των Αγίων Oμολογητών, έχουμε μια εκτενή σειρά από ποιήματα του Κώστα Μόντη. Είναι ενδιαφέρον –τόνισε- να σταθούμε σ’ αυτή την αναφορά στο μικρό προάστιο των Αγίων Oμολογητών και την ποίηση του Μόντη που το αναδεικνύει. Στην ποιητική επιμονή του. Στις ποιητικές παραλλαγές του. Στη συνάντηση με την ανεξάντλητη μνήμη. Στην ποιητική νοσταλγία που διαπερνά αυτά όλα τα ποιήματα».
Μετά το ποίημα «Άγιοι Oμολογητές», ο δρ Ορφανίδης διάβασε ένα νεότερο ποίημα του Κώστα Μόντη με τίτλο «Τα περιστέρια των πολυκατοικιών στη Λευκωσία». Παρατήρησε ότι «είναι εμφανείς οι ποιητικές αντιστοιχίες, μόνο που τη γυναικεία αθωότητα διαδέχεται ή διαδέχονται τα περιστέρια των πολυκατοικιών». Το ποίημα έχει ως εξής:
«Αργά, τις τελευταίες μεταμεσονύχτιες ώρες
όταν όλα πια σιγήσουν
οι θόρυβοι ανακληθούν κι απορροφηθούν
κ’ οι άνθρωποι και τ’ αυτοκίνητα
αποσυρθούν στα καβούκια τους,
κατεβαίνουν εκείνα
και περιδιαβάζουν αμέριμνα τους έρημους δρόμους
μικρά σιωπηλά φαντάσματα
κι αντικαθιστούν την εγκατάλειψη
και περιεργάζονται περιφρονητικά
τις βιτρίνες των καταστημάτων
και τις επιγραφές και τις πολύχρωμες διαφημίσεις
κι αγνοούν τα πεζοδρόμια
και τις «διαβάσεις των πεζών»
και τα φώτα της τροχαίας
κι ασχημονούν
κι αναρχούν
κι ανατρέπουν τα καθεστηκότα».
Σύμφωνα με τον Ν. Ορφανίδη, πρόκειται για «ποίημα ανατρεπτικό, επαναστατικό, ποίημα που έρχεται να διανοίξει τη δυναμική της υπονόμευσης των καθεστηκότων πραγμάτων. Της καθεστηκυίας τάξης. Να, σκέφτομαι, o βαθύτερος καημός του Μόντη, που παραμένει ποιητής διά βίου ανατρεπτικός».
Έτσι μίλησε ο Νίκος Ορφανίδης για τον Κώστα Μόντη και για τα περιστέρια του, τα μικρά σιωπηλά φαντάσματα των μεταμεσονυχτίων ωρών, που όταν όλοι κοιμούνται, αυτά κυκλοφορούν αδέσποτα κι ελεύθερα στην πόλη, πέρα από τα όρια και τους καταναγκασμούς, σαν τις απαγορευμένες, απόκρυφες σκέψεις μας τις μεταμεσονύχτιες ώρες του καλοκαιριού που στη Λευκωσία και στην Κύπρο αρχίζει τον Απρίλη…