Του Κώστα Βενιζέλου, 07 Φεβρουαρίου 2021
Η «αποκεντρωμένη ομοσπονδία», η οποία μέχρι στιγμής είναι αδιευκρίνιστου περιεχομένου, φαίνεται πως αποτελεί το εργαλείο για να δημιουργηθεί «κοινό έδαφος» ενόψει των πρωτοβουλιών που αναλαμβάνει ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, στο Κυπριακό. Σύμφωνα με πληροφορίες, τόσο η απεσταλμένη του κ. Γκουτέρες, Τζέιν Χολ Λουτ, όσο και το Φόρεϊν Όφις, υποστηρίζουν πως έχουν «ενθαρρυνθεί» από αυτή την τοποθέτηση του Προέδρου της Δημοκρατίας για «αποκεντρωμένη ομοσπονδία», υποστηρίζοντας πως υπάρχουν δυνατότητες προσέγγισης με την τουρκική πλευρά.
Το πώς θα γίνει προσέγγιση είναι ένα άλλο μεγάλο ζήτημα, ιδιαίτερα όταν δεν είναι ξεκάθαρο το περιεχόμενο αυτής της ιδέας, που ξεκίνησε να λέγεται «χαλαρή» και σιγά-σιγά μετονομάστηκε σε «αποκεντρωμένη» ομοσπονδία. Ωστόσο, είναι προφανές πως οι εν δυνάμει μεσολαβητές επηρεάζονται και από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα σε σχέση με συζητήσεις, που γίνονται παρασκηνιακά.
Στη Γραμματεία του Διεθνούς Οργανισμού έχουν κάποιες ιδέες πώς μπορεί να προχωρήσει η προσπάθεια με βάση τα νέα δεδομένα ενώ στο Φόρεϊν Όφις έχουν διαμορφώσει ένα πλαίσιο «συμφιλίωσης» θέσεων, κυρίως ως προς το θέμα της «πολιτικής ισότητας» και της κυριαρχίας. Όπως έχουμε γράψει, στις συζητήσεις, κυρίως του κλιμακίου του Φόρειν Όφις, που επισκέφθηκε προ δεκαπενθημέρου την Κύπρο, τέθηκε μια περίεργη διατύπωση για «κυρίαρχες κοινότητες» και «κοινοτικά κράτη». Αναφορά έγινε και κατά τη διάρκεια των επαφών του Βρετανού υπουργού Εξωτερικών, Ντομινίκ Ράαμπ, την περασμένη Πέμπτη, στη Λευκωσία, ωστόσο, δεν υπήρξε περαιτέρω ανάλυση του θέματος. Ενδεχομένως να μην έχουν ενδιατρίψει στην ιδέα τους αυτή ενώ από τα όσα τέθηκαν, στο τεχνοκρατικό επίπεδο (όχι στη διάρκεια της επίσκεψης του ΥΠΕΞ), είναι σαφές πως οι προσεγγίσεις του Λονδίνου δεν μπορούν να ξεφύγουν από βασικές πρόνοιες και τη φιλοσοφία του απορριφθέντος σχεδίου Ανάν.
Πάντως, από τη Λευκωσία ο κ. Ράαμπ αναχώρησε έχοντας στις αποσκευές του πολλά μηνύματα. Εκείνο όμως που τον ενδιαφέρει πρωτίστως ήταν το μήνυμα πως οι όποιες κινήσεις πλήττουν την Κυπριακή Δημοκρατία, επηρεάζουν και τα συμφέροντα του Λονδίνου.
Είναι προφανές πως στη Γραμματεία του Διεθνούς Οργανισμού ανησυχούν περισσότερο για να πείσουν την τουρκική πλευρά, η οποία δεν αποδέχεται συνέχιση των συζητήσεων από εκεί που είχαν διακοπεί στο Κραν Μοντανά και προτάσσει λύση δύο κρατών. Γι αυτό και υπάρχει μια έντονη προσπάθεια από τους διάφορους τρίτους (ΟΗΕ, Ε.Ε., Βρετανούς) να δώσουν κίνητρα στην Άγκυρα για να συνεργασθεί, εκλαμβάνοντας τη θετική ανταπόκριση της να συμμετάσχει στην άτυπη σύναξη, όπως και στις διερευνητικές επαφές με την Ελλάδα, ως σημαντική εξέλιξη.
Πάντως, όπως συναφώς αναφέρουν πληροφορίες, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο οποίος πραγματοποίησε παράνομη επίσκεψη στα κατεχόμενα, την περασμένη Δευτέρα και Τρίτη, έθεσε δύο παραμέτρους ως προς τα επόμενα βήματα. Είπε, συγκεκριμένα, προς την ηγεσία του κατοχικού καθεστώτος:
Πρώτον, θα επιμένουν στη λύση δύο κρατών (μέχρι νεωτέρας προφανώς).
Δεύτερον, να μην φορτωθούν ευθύνες σε περίπτωση αδιεξόδου.
Ο Τσαβούσογλου, είτε γιατί θεωρεί πως μπορεί να πετύχει το στόχο του, είτε γιατί έχει διαβεβαιώσεις από κάποιους, υποστηρίζει ότι οι αποφάσεις και τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών μπορούν να αλλάξουν. Προχωρά, μάλιστα, ένα βήμα ακόμη λέγοντας πως το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών μπορεί να εξουσιοδοτήσει αναλόγως τον ΓΓ για να αλλάξει τους όρους εντολής του. Μια προσπάθεια πολύ δύσκολη, δεδομένου ότι βασικοί παίκτες στον ΟΗΕ δεν είναι διατεθειμένοι να ικανοποιήσουν την τουρκική απαίτηση. Εκτός κι εάν αποδεχθεί η ελληνική πλευρά μια τέτοια εξέλιξη, κάτι που σήμερα θεωρείται απομακρυσμένο.
Ο κατοχικός ηγέτης, Ερσίν Τατάρ, έχοντας δίπλα του μια ομάδα συνεργατών στο Κυπριακό, με τεχνογνωσία από το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, δεν πρόκειται να ξεφύγει από τους δύο άξονες που τέθηκαν ενώπιον του, ενώ τις όποιες εξελίξεις προκύψουν θα τις διαχειριστεί ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Άλλωστε και ο ίδιος ο Ερσίν Τατάρ, κατά τις επαφές του αναγνωρίζει πως ο ίδιος απλά θα παρίσταται, οι χειρισμοί θα γίνονται από τον Τούρκο ΥΠΕΞ.
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΣΕ ΚΛΙΜΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗΣ
Η Λευκωσία βρίσκεται σε στάση αναμονής ενόψει της πρόσκλησης από τον Γενικό Γραμματέα. Σιγά-σιγά άρχισαν οι προετοιμασίες και θα ενταθούν περισσότερο, μετά και την επιστροφή του διαπραγματευτή πρέσβη, Ανδρέα Μαυρογιάννη, την περασμένη Δευτέρα από τη Νέα Υόρκη. Αυτό, όμως, αναφορικά με τις προετοιμασίες είναι η μια διάσταση. Η άλλη είναι το κλίμα που διαμορφώθηκε στο εσωτερικό. Η πίεση που δέχεται ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στο εσωτερικό, λόγω της υπόθεσης με τα «χρυσά διαβατήρια» επηρεάζουν και το Κυπριακό, ως προς τους χειρισμούς. Είναι προφανές πως εσωτερικά οι συζητήσεις επικεντρώνονται στα θέματα της διαφθοράς και τούτο δεν αφήνει ανεπηρέαστη τη διαχείριση του εθνικού θέματος. Επηρεάζεται η εικόνα της χώρας, η οποία βρίσκεται στο ναδίρ. Μια τέτοια εικόνα διαμορφώνει εκ των πραγμάτων δεδομένα, τα οποία καθορίζουν και το πεδίο μέσα στο οποίο θα γίνει η διαχείριση για ζητήματα υψίστης σημασίας για τον τόπο. Και είναι προφανές πως όλα όσα παρακολουθούμε θα συνεχιστούν μέχρι και τις προεδρικές εκλογές, που χρονικά τοποθετούνται το Φεβρουάριο του 2023.
Ρευστό σκηνικό, θρίαμβος παρασκηνίου
Το σκηνικό στο Κυπριακό χαρακτηρίζεται ρευστό, καθώς πέραν των διαδικαστικών (αναμένεται να οριστεί τόπος και χρόνος πραγματοποίησης της άτυπης Πενταμερούς Διάσκεψης), οι βασικοί παίκτες, κυρίως οι Τούρκοι, περιμένουν τα πρώτα βήματα της νέας αμερικανικής κυβέρνησης. Αυτό το ρευστό σκηνικό, που είναι αποτέλεσμα και της μη διαμόρφωσης των διαδικαστικών, των λεπτομερειών αλλά και των τακτικών κινήσεων της κατοχικής Τουρκίας, δεν αποτρέπουν ποσώς τις συζητήσεις στο παρασκήνιο. Εκεί θα κριθούν σε μεγάλο βαθμό όλα.
Στην άτυπη Πενταμερή Διάσκεψη δεν αναμένεται να διεξαχθούν διαπραγματεύσεις. Θα συμφωνηθεί, ωστόσο, η έναρξη συζητήσεων με στόχο να κλειδώσει συμφωνία σε μια κανονική Πενταμερή Διάσκεψη, ενδεχομένως, τον ερχόμενο Ιούνιο. Ο Γενικός Γραμματέας στην άτυπη σύναξη θέλει να αναδείξει σε γενικές γραμμές πως υπάρχει διάθεση για συμφωνία από όλες τις πλευρές όπως και «κοινό όραμα», «κοινό έδαφος». Επειδή κανείς δεν θα θέλει να φορτωθεί την ευθύνη για την κατάρρευση της άτυπης σύναξης, η προσπάθεια θα προχωρήσει στην επόμενη φάση. Πώς θα λειτουργήσουν στη συνέχεια οι εμπλεκόμενοι; Και όλοι μαζί, οι πέντε, αλλά και σε δύο τραπέζια (οι εγγυήτριες στο ένα και οι δύο κοινότητες στο άλλο). Αναμένεται δε πως θα συζητούν στη βάση ενδεχομένως κάποιων παραμέτρων/αξόνων, που θα παρουσιάσει ο Γενικός Γραμματέας, όπως έπραξε στο Κραν Μοντανά, με το γνωστό πλαίσιο Γκουτέρες.
Έρχεται και ο Μπορέλ
Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ε.Ε. για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας, Ζοζέπ Μπορέλ, αναμένεται στην Κύπρο από τις 19-21 Φεβρουαρίου. Θα έχει επαφές με την κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και με το κατοχικό καθεστώς. Η κάθοδος Μπορέλ θέλει να στείλει το μήνυμα της παρουσίας της Ε.Ε. στις εξελίξεις.